සුන්නි - ෂියා - 1

ඉස්ලාමයේ ප්‍රධාන කොටස් දෙක වන සුන්නි සහ ෂියා මුස්ලිම් වරු, ඔවුන් ගේ බෙදීම ඇති වූ අයුරු සහ ඔවුන් ගේ ඇදහීමේ සමානකම් සහ වෙනස් කම් මොනවාද යන්න පිළිබඳ කෙරෙන විවරණයකි.

අද ඉස්ලාමයේ ප්‍රධාන නිකායන් හතරක් හඳුනා ගත හැක​.
1. සුන්නි
2. ෂියා
3. සුෆී
4. ඉබාඩි

මින් සුන්නි සහ ෂියා ප්‍රධාන වන අතර සුෆී සහ ඉබාඩි නිකායන්ට ඇත්තේ සාපේක්‍ෂව සුළු සාමාජික පිරිසකි.

ව්‍යාප්තිය​

අද ලෝකයේ මුස්ලිම් වරුන් ගෙන් සුන්නි වරු අති බහුතරය වෙති. සමස්ත මුස්ලිම් ජනගහණයෙන් සුන්නි වරු 80-85% පමණ වන අතර​, ෂියා වරු 10-15% පමණ වේ. ඉතිරිය සුෆී, ඉබාඩි සහ වෙනත් සුළු නිකායන්ටද​, කිසිම නිකායකට අයත් නොවන "මුස්ලිම් වරු" ලෙස පමණක් තමා හඳුන්වා ගන්නා අයගෙන් ද සමන්විත වේ.

සංඛ්‍යාත්මකව ගතහොත් ෂියා ජනගහණය මිලියන 200 පමණ වන අතර සුන්නි ජනගහණය බිලියන 1.6 ක් පමණ වේ.

ෂියා මුස්ලිම් වරුන් ගේ ප්‍රධාන රට වන්නේ ඉරානයයි. සංඛ්‍යාත්මකව මෙන්ම ප්‍රතිශතයක් ලෙස ගත් කලද ලෝකයේ වැඩිම ෂියා මුස්ලිම් ප්‍රමානයක් සිටින රට ඉරානයයි. ඉරානයේ ෂියා මුස්ලිම් ප්‍රතිශතය 95% පමණ වේ.

ඉරානයට අමතරව ෂියා බහුතරයක් වෙසෙන රටවල් ඇත්තේ 3 කි. ඒ ඉරාකය, බහරේන් සහ අසර්බයිජානය යි.

මේ රටවල් හතරට අමතරව පකිස්ථානය​, ඉන්දියාව​, යේමනය​, තුර්කිය​, සිරියාව​, ලෙබනනය​, නයිජීරියාව​, ඇෆ්ගනිස්ථානය​, සවුදි අරාබිය සහ කුවේටය සැලකිය යුතු ෂියා මුස්ලිම් ජනගහණයන් සහිත රටවල් වේ.

මේවා අතරින් ලෙබනනය සහ සිරියාව විශේෂත්වයක් උසුලයි. ලෙබනනයේ ෂියා මුස්ලිම් ප්‍රතිශතය 30% පමණ වුවත්, එය ලෙබනනයේ විශාලතම ආගමික කණ්ඩායමයි. සිරියාවේ ෂියා මුස්ලිම් ප්‍රතිශතය 20% වුවත් එහි පාලන බලය අත් කරගෙන සිටින්නේ ෂියා මුස්ලිම් වරුන් ය​.

ඕමානයේ ප්‍රධාන ඉස්ලාමීය නිකාය වන්නේ ඉබාඩි නිකායයි.

ඉහත කී රටවල් (ඉරානය​, ඉරාකය, බහරේන්, අසර්බයිජානය සහ ඕමාන්) හැරුණු විට අනෙක් සියළුම රටවල බහුතරය සුන්නි මුස්ලිම් වරුන් ය​.

ලෝකයේ මුස්ලිම් බහුතරයක් සිටින රටවල සුන්නි - ෂියා - ඉබාඩි ව්‍යාප්තිය​

සුන්නි වරුන් ගේ ප්‍රධාන රට ලෙස සවුදි අරාබිය සැලකෙන අතර​, ෂියා වරුන් ගේ ප්‍රධාන රට ලෙස ඉරානය සැලකේ. සවුදි අරාබියේ මක්කම සහ මදීනා නගර සුන්නි-ෂියා බේධයකින් තොරව සියළු මුස්ලිම් වරු ශුද්ධත්වයේ ලා සලකති. ඊට අමතරව ෂියා වරු ඉරාකයේ කරබාලා නගරය සහ නජාෆ් නගරය ශුද්ධත්වයේ ලා සලකති.

Behind the Enemy Lines......

I was in an ambush

Behind the enemy lines

Hiding among the bushes

Waiting and Waiting

Then the enemy came

A man without a face

I shot him...dead

Right between the eyes

I walked up to him

Where he was lying

He stared blankly ahead

Face covered in blood

He must've been a fine lad

Young and charming

If I met him in bar

I'd buy him a drink, I promise

But now he just lay there

Without a word, even a smile

What the hell I have done

I didn't even know him

But what else could I do

I was in an ambush

And he was my enemy

Or he really was?

Once............

Once I was a mouse
In a rich house
Life was a party
Full of cheese
I thought the party would go for ever
But there was this cat
Those cats.....
What do they know about cheese?

Once I was a frog
In a big swamp in France
Life was fat
As a bunch of flies
I thought I was a prince
But they caught me and ate my legs
Those Frenchies.....
What do they know about flies?

Once I was a chameleon
In a bush
Life was colourful
As a rainbow
I thought I would live to be a hundred
But there was this bushfire
Those bushfires.....
What do they know about colours?

Once I was a fish
In a big Lake
Life was vast
As the big blue sky
I thought one day I would swim across the sky
But there was this kingfisher
Those kingfishers.....
What do they know about the sky?

Once I was a boy
In an island
Made of emerald
And I loved a girl
With beautiful eyes
Made of emerald
Life was a flawing dream
Full of joy
I thought I would never wake up
But I did ...........

වහාබි වාදයේ ඉතිහාසය - 3

 

හැෂමයිට් වරු තනිවීම​

බ්‍රිතාන්‍යයෝ මෙහිදී තම කූට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ඥානය පාවිච්චි කරමින් හැෂමයිට් වරුන්ට එතෙක් ලබා දුන් සහය ඉවත් කළහ​. හුසේන් ගේ සුපිරි අරාබි රාජ්‍යය ගොඩනැංවුවහොත් එය බලවත් රාජ්‍යයක් බවට පත්වී තමාට තර්ජනයක් වන බව කල්පනා කල ඔවුහු හැෂමයිට් වරුන් ගේ බලය බිඳීම සඳහා කටයුතු කළහ​.

එහි පළමු පියවර වූයේ පැරණි තුර්කි අධිරාජ්‍යයට අයත් ප්‍රදේශ හැෂමයිට් වරුන් යටතේ එක්සත් අරාබි රාජ්‍යයක් බවට පත් කරනු වෙනුවට ඉරාකය​, පලස්තීනය සහ ජෝර්දානය බ්‍රිතාන්‍යයටත්, සිරියාව සහ ලෙබනනය ප්‍රංශයටත් ලැබෙන සේ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමයි. මෙහිදී හැෂමයිට් වරුන්ව හිතාමතාම නොසලකා හරුනු ලැබූ අතර ඔවුන්ට අවසානයේ ඉතිරි වූයේ මක්කම සහ මදීනාව අයත් හෙජාස් ප්‍රදේශය පමණි.

හෙජාස් රාජධානිය (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

සාවුද් වරුන් ගේ නැගීම​

හැෂමයිට් වරුන් ගේ බලය බිඳීම සඳහා බ්‍රිතාන්‍යයන් මීළඟට තෝරා ගත්තේ අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් එමීර් වරයායි. ඔහුගේ වහාබි වාදය පදනම් කරගෙන ක්‍රියාත්මක වූ නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යයට බ්‍රිතාන්‍යය හමුදා සහය ගලා එන්නට විය​. බ්‍රිතාන්‍යය මුදල් සහ ආයුධ වලින් සහ වහාබි අන්තවාදයේ අදහස් වලින් සන්නද්ධ වූ ඉක්වාන් හමුදා අරාබිය සිසාරා තම ප්‍රහාර ඇරඹූහ​.

1918 දී සාවුද් වරු හෙජාස් රාජධානියට පහර දී අල්-කුර්මා ප්‍රදේශය අල්ලා ගත්හ​. නමුත් බ්‍රිතාන්‍යයන් ගේ මැදිහත් වීමෙන් සටන් විරාමයක් ඇති කර ගැනිනි.

1919-20 කාලයේදී තම පැරණි මිතුරා වූ කුවේට් එමීර් රාජ්‍යයට සාවුද්‍ වරු පහර දුන් අතර නැවතත් බ්‍රිතාන්‍යය මැදිහත් වීමෙන් සටන් විරාමයක් ඇති කර ගැනිනි.

මේ ගැටුම් දෙකෙන් පසු සාවුද් වරු සහ ඔවුන් ගේ ඉක්වාන් හමුදාවන් ගේ බලය වටහා ගත් බ්‍රිතාන්‍යයෝ තම ඍජු සහය සාවුද් වරුන්ට ලබා දුන්හ​.

1921 දී අබ්දුල් අසීස් තම රාජ්‍යයේ නම නජ්ද් සුල්තාන් රාජ්‍යය ලෙස වෙනස් කරගත් අතර ඔහු මෙතැන් සිට හැඳින්වුනේ සුල්තාන් අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් ලෙසිනි.

 

නජ්ද් සුල්තාන් රාජ්‍යයේ කොඩිය (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

1921 දී ඉක්වාන් හමුදා මේ වනවිට දුර්වල වී පැවතුනු ජබල්-ෂමර් එමීර් රාජ්‍යයට කඩා වැදී එහි බලය සම්පූර්නයෙන්ම අල්ලා ගත්හ​.

1922 දී කුවේටය සහ සාවුද් වරුන් අතර නැවතත් සටන් ඇවිළුනු අතර බ්‍රිතාන්‍යය මැදිහත් වීමෙන් කුවේට් එමීර් රාජ්‍යයේ භූමියෙන් තුනෙන් දෙකක් සාවුද් වරුන්ට හිමිවිය​. සාවුද් වරු කුවේටයට එරෙහිව වසර 14ක් ආර්ථික සම්බාධක පැනවූහ​.

ඉක්වාන් හමුදා ප්‍රහාර​

මේ වනවිට ඉක්වාන් හමුදාවන් ඉතාමත් ප්‍රභල ස්ථානයක පසු විය​. සාවුද් වරුන් ගේ බලය සම්පූර්නයෙන්ම රැඳී තිබුනේ ඔවුන් අතය​. ඉක්වාන් වරු වහාබිවාදය ප්‍රචලිත කිරීමේ අරමුණින් සාවුද් වරුන් ගේ දේශසීමාවලින් එපිටට තම ප්‍රහාරයන් දියත් කිරීම ඇරඹූ අතර මෙම ප්‍රහාරයන් අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් ගේ එතරම් මනාපයට හේතු නොවුනේ සමහර විට මෙම ප්‍රහාර වල ඉලක්කය වූයේ මේ වනවිට ඔහුගේ අනුග්‍රාහකයා බවට පත්ව සිටි බ්‍රිතාන්‍යයන් ගේ පාලන ප්‍රදේශ වීමයි.

1921 දී ඉක්වාන් හමුදාවන් දකුණු ඉරාකයේ ෂියා මුස්ලිම් ගම්මාන වලට කඩා වැදී ෂියා මුස්ලිම් වරු 700ක් මරා දැමූහ​.

මින්පසු ඉක්වාන් හමුදාවන් තම අවධානය ජෝර්දානය වෙත යොමු කළ අතර මේ වනවිට ජෝර්දානය පාලනය වුනේ බ්‍රිතාන්‍යය ආරක්‍ෂාව යටතේ හැෂමයිට් පෙළපතට අයත් අබ්දුල්ලා රජු යටතේය​. අබ්දුල්ලා හට තනිවම ඉක්වාන් ප්‍රහාරයන්ට මුහුණ දීමට නොහැකි වූ අතර​, ජෝර්දානය ඉක්වාන් හමුදා යටතට පත්වීමේ තර්ජනයක් ඇතිවිය​. එම නිසා බ්‍රිතාන්‍යයෝ හමුදා බල ඇණියක් සහ ගුවන් හමුදා කඳවුරක් ජෝර්දානයේ පිහිටවූහ​.

1922 දී 1600ක ඉක්වාන් හමුදාවක් ජෝර්දානයේ ගම් දෙකකට කඩා වැදී එහි වැසියන් සමූල ඝාතනය කල අතර​, බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවන් ගේ පැමිණීමත් සමඟම ඔවුහු පලා ගියහ​.

1924 දී 4500ක ඉක්වාන් හමුදාවක් ජෝර්දාන අගනුවර වූ අම්මාන් නගරය වෙත ගමන් කළ අතර​, නගරය අවුන් යටතට පත්වීමේ අවදානමක් ඇතිවිය​. නමුත් බ්‍රිතාන්‍යය ගුවන් හමුදා ප්‍රහාරයකින් ඉක්වාන් හමුදාව සම්පූර්නයෙන්ම විනාශ වූ අතර ඉක්වාන් සෙබළු 500ක් පමණ මිය ගියහ​.

මේ ප්‍රහාරයන් අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් ගේ අනුමැතියෙන් තොරව සිදුවූ නිසා ඉක්වාන් හමුදාවන් සහ ඔහු අතර හොඳහිත පළුදු විය​.

මක්කම සහ මදීනාව සාවුද් වරුන් යටතට පත්වීම​

1924 දී අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් හෙජාස් රාජධානියට එරෙහිව තම දෙවන ප්‍රහාරය ඇරඹීය​.

හෙජාස් හමුදාවන්ට සාවුද් වරුන්ට එරෙහිව වැඩි සටනක් දීමට අපහසු වූ අතර, විශේෂයෙන්ම ඉක්වාන් හමුදාවන් ඉදිරියේ ඔවුහු පසු බැස ගියහ​. 1924 ඔක්තෝබර් 13 දා මක්කම සාවුද් ගේ යටතට පත්වූ අතර, ඉස්ලාමයේ ශුද්ධ වූ නගරය වහාබිවරුන් ගේ ග්‍රහනයට නතුවිය​. සති දෙකකට පසු රියාද් නුවර සාවුද් වරුන් ගේ අනුග්‍රහයෙන් පැවැත්වුනු ඉස්ලාමීය සමුළුවකින් ලොව පුරා මුස්ලිම් වරු මක්කමේ පාලකයා ලෙස අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් පිළිගන්නා බවට දැනුම් දෙන ලදී.

1925 දී මදීනාව​, යන්බු සහ ජෙඩා යන නගර ද සාවුද් වරුන්ට අත් වූ අතර හෙජාස් රාජධානිය සම්පූර්නයෙන්ම බිඳ වැටිනි.

අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් තම රාජ්‍යයේ නම නැවත වරක් වෙනස් කලේ "නජ්ද් - හෙජාස් රාජධානිය​" ලෙස එය නම් කරමිනි. ඔහුගේ තනතුර "නජ්ද් සහ හෙජාස් හි රජු" ලෙස අළුත් විය​.

 නජ්ද් - හෙජාස් රාජධානියේ කොඩිය (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

ඉක්වාන් කැරැල්ල

​හෙජාස් රාජධානිය අත්පත් කරගැනීමෙන් පසු අබ්දුල් ඉබ්න් සාවුද් ගේ සහ ඉක්වාන් වරුන් ගේ අරමුණු අතර පැහැදිලි ගැටුමක් වර්ධනය විය​.

අබ්දුල් රජුට අවශ්‍යය වූයේ මේ වනවිට ඔහු අත්කරගෙන තිබූ ප්‍රදේශ වල බලය තහවුරු කරගෙන සමෘදිමත් රාජ්‍යයක් ගොඩ නැංවීමයි. නමුත් ඉක්වාන් වරු ප්‍රමුඛ වහාබි අන්තවාදීන්ට අවශ්‍යය වූයේ වහාබිවාදය ඉස්ලාම් ලෝකය පුරා පැතිරවීමටත්, වහාබිවාදය මුල් කරගත් ජිහාඩයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමටත් ය​.

අබ්දුල් රජු නිවැරදිව අවබෝධ කරගත්තේ ඉක්වාන් වරුන් ගේ ප්‍රහාර දිගින් දිගටම බ්‍රිතාන්‍යය ආරක්‍ෂාව යටතේ පැවති ජෝර්දානයට සහ ඉරාකයට එල්ල වුවහොත් තමාට ලැබෙන බ්‍රිතාන්‍යය සහය නැතිවී යා හැකි බවයි. හැරත් ඔහුට තවදුරටත් තම රාජ්‍යය පුළුල් කිරීමේ අවශ්‍යයතාවයක් නොමැති වූ හෙයින් ඔහුට තවදුරටත් ඉක්වාන් වරු අනවශ්‍යය විය​.

අබ්දුල් රජු බ්‍රිතාන්‍යය සහ අසල්වැසි රාජ්‍යයන් සමඟ ගිවිසුම් ඇතිකරගත් අතර ඉක්වාන් හමුදාවේ නායකන් වූ සුල්තාන් බින් බජාද් අල්-ඔටාබි සහ ෆයිසාල් අල්-දුවායිෂ් මෙය දුටුවේ 1744 දී අල්-වහාබ් සහ මුහම්මද් බින් සාවුද් අතර ඇතිකරගත් එකඟතාවය බිඳ දැමීමක් ලෙසිනි. එමනිසා වහාබි වරුන් ගේ සහය තවදුරටත් සාවුද් රජවරුන්ට නොලැබෙන බව ප්‍රකාශ කල ඔවුහු තනිව ක්‍රියා කිරීමට පටන් ගත්හ​.

 අබ්දුල්ලා අසීස් ඉබ්න් සාවුද් රජු (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

ඉක්වාන් නායක සුල්තාන් බින් බජාද් අල්-ඔටාබි (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

 ඉක්වාන් නායක ෆයිසාල් අල්-දුවායිෂ් (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

1927 දී ඉක්වාන් හමුදාවන් ඉරාකයට සහ කුවේටයට පහර දුන් අතර අබ්දුල් රජු මේ ප්‍රහාරයන් අනුමත නොකළද​, ඒවා වැලැක්වීමට ක්‍රියා නොකලේය​. එවිට බ්‍රිතාන්‍යය හමුදා කුවේටයේ ආරක්‍ෂාව සඳහා කඳවුරු ඇතිකලහ​. බ්‍රිතාන්‍යයන් සමඟ ගැටුමක් ඇතිවීම ආසන්න බව දුටු අබ්දුල් රජු ඉක්වාන් වරු මර්ධනයට ක්‍රියාත්මක විය​.

1928 දී අබ්දුල් රජුගේ හමුදා සහ ඉක්වාන් හමුදා එකිනෙකා සමඟ සටන් වැදීම ඇරඹූ අතර 1929 දී සබීලා හිදී අබ්දුල් රජුගේ 30,000ක හමුදාවක් 10,000ක ඉක්වාන් හමුදාවකට පහර දුන්නේය​. ඉක්වාන් හමුදාවන් ඔටුවන් සහ අශ්වයන් යොදාගත් අතර රජුගේ හමුදාවන් බ්‍රිතාන්‍යය මැෂින් තුවක්කු සහ සන්නද්ධ රථ යොදාගනිමින් පහර දුන්හ​. ඉක්වාන් වරු දරුණු පරාජයකට ලක්වූ අතර​, ඔවුන් ගේ නායකයන් ගණනාවක් මරණයට පත්විය​.

ෆය්සාල් අල්-දුවායිෂ් මේ ප්‍රහාරයෙන් බරපතල තුවාල ලැබූ අතර​, කුවේටයට පලා ගොස් බ්‍රිතාන්‍යයන්ට යටත් විය​. අහු රියාද් හිදී සිරගත කරන ලද අතර 1931 දී සිර ගෙදරදී මිය ගියේය​. බජාද් අල්-ඔටයිබි ප්‍රහාරයෙන් දිවි ගලවා ගෙන පලා ගියත් 1931 දී මරා දමන ලදී.

මේ සටනින් ඉක්වාන් වරුන් ගේ බලය සහමුලින්ම නැතිවී ගිය අතර​, අබ්දුල් රජු වහාබි වරු අභිබවා බලය තහවුරු කරගත්තේය​.

 

සවුදි අරාබිය​

1932 දී අබ්දුල් රජු නැවත වරක් තම රාජ්‍යයේ නම වෙනස් කරමින් එය සවුදි අරාබිය ලෙස නම් කලේය​. නූතන සවුදි අරාබියේ බිහිවීම එලෙස සිදුවිය​.

 

සවුදි අරාබියේ කොඩිය (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

 

සවුදි අරාබිය (උපුටා ගැනීම විකිපීඩියා)

1934 දී දකුණු අරාබියේ කොටසක් සවුදි අරාබියට ඈඳා ගත් නමුත්, මින් පසු සවුදි අරාබියේ විශාල වශයෙන් භූමි වෙනසක් ඇති නොවීය​.

1938 දී සවුදි අරාබියේ තෙල් සොයාගන්නා ලද අතර මින් පසු සවුදි අරාබිය සහ බටහිර බලවතුන් අතර මිත්‍රත්වය වඩාත් තර විය​. ඊශ්‍රායලය ළඟට මැදපෙරදිග බටහිරයන් ගේ හොඳම මිතුරා බවට පත්වූයේ සවුදි අරාබියයි. නමුත් මේ මිත්‍රත්වය වහාබි උලමා වරුන් ගේ සතුටට හේතු නොවූ අතර ඔවුන් හා රජ පවුල අතර නොයෙක් මත ගැටීම් වලට මෙය හේතුවක් විය​.

නමුත් වහාබි වරුන් ගේ දේශපාලන සහ මිලිටරි බලය සම්පූර්නයෙන්ම බිඳවැටුනු හෙයින් රජු සමඟ ඍජු ගැටුමකට යාමට ඔවුනු අපොහොසත් විය​. මෙම තත්වය කැපී පෙනුනේ 1980 දී ඉක්වාන් සෙබළුන් ගේ පෙළපතකින් පැවත එන ජුහයිමන් ඉබ්න් මුහම්මද් නම් වහාබි වරයෙක් මෙහෙයවූ වහාබි අන්තවාදී සන්නද්ධ කල්ලියක් මක්කමේ දේවස්ථානයක් අල්ලාගැනීමේ සිද්ධියෙනි. මෙහිදී වහාබි උලමා වරු ජුහයිමන් ඍජුවම විවේචනය නොකලද, සවුදි රජු ගේ ඉල්ලීම පරිදි ඔහුට එරෙහිව ෆත්වාවක් නිකුත් කළහ​. 

අද තත්වය​

සවුදි අරාබිය අදත් බටහිරයන් විසින් 1919 දී මෙන්ම සෙකියුලර් අරාබි ජාතිකවාදයට එරෙහිව යොදා ගනිති. සෙකියුලර් අරාබි ජාතිකවාදීන් වූ ඊජිප්තුවේ නසර්, ලිබියාවේ ගඩාෆි, ඉරාකයේ සදාම් සහ සිරියාවේ බසාර් යන සියල්ලන් ගේම සතුරෙක් වූ සවුදි අරාබිය​, ඔවුන්ට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වීමට බටහිරයන්ට නොමද සහයක් ලබා දුන්නේය​. ඊට අමතරව ඉරානයේ නැග ආ ෂියා ඉස්ලාමීය ව්‍යාපාරයට එරෙහිව ද සවුදි වහාබි වාදය බටහිරයන් හා අත්වැල් බැඳගෙන ක්‍රියා කලේය​. මේ සැම තැනදීම බටහිරයන් යොදාගත් ආයුධය වූයේ සවුදි සුන්නි වහාබ් අන්තවාදයයි.

ඉක්වාන් හමුදාවන් ගේ වර්තමාන අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස සැලකිය හැකි අල්-කයිඩා ව්‍යාපාරය සවුදි වහාබ් වාදයේ අනුග්‍රහයෙන් ක්‍රියාත්මක වන බව නොරහසකි. එසේම ඇෆ්ගනිස්ථානය​, ලිබියාව, සිරියාව සහ ඉරාකයේදී අල්-කයිඩා වරුන්ට බටහිරයන් ගේ නොමද අනුග්‍රහය ලැබුනු බවද නොරහසකි. එදා මෙන්ම අදත් එක පැත්තකින් ඉක්වාන් / අල්-කයිඩා අන්තවාදය සීමාව ඉක්මවා යන අවස්ථාවලදී ඔවුන්ට පහර දුන්නද, බටහිරයෝ තමාට අවශ්‍ය විට ඔවුන්ව තම අරමුණු කරා යොදාගනිති.

හුසේන් රජුගේ සෙකියුලර් අරාබි රාජ්‍යයක සිහිනය සැබෑ වුයේ නම් ඉතාමත් ප්‍රභල රාජ්‍යයක හිමිකරුවන් වීමට වාසනාව තිබූ අරාබීන් අද වහාබි අන්තවාදයේ අඳුරු සෙවනැලි යට විනාශය කරා ක්‍රමයෙන් ගමන් කරමින් සිටිති.

වහාබි වාදයේ ඉතිහාසය - 2

 තුන්වන සවුදි රාජ්‍යය (නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යය​)

අල්-රෂීද් වරු අරාබි අර්ධ ද්වීපයේ බලය අල්ලා ගැනීමත් සමඟම සාවුද් එමීර් වරු කුවේටය වෙත පලා ගොස් කුවේට් හි එමීර් වරයාගේ ආරක්‍ෂාව යටතේ වාසය කලහ​.

1901 දී අවසාන නජ්ද් එමීර් වරයාගේ පුතා වූ අබ්දුල් අසීස් ඉබ්න් සාවුද් කුවේට් හි එමීර් වරයා ගේ ආධාර සහිතව රියාද් නගරයට පහර දී එය අල්ලා ගත්තේය​. ඉන්පසු ඔහු රියාදය අගනුවර කරගෙන නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යය ප්‍රකාශයට පත් කළේය​. මෙය තුන්වන සවුදි රාජ්‍යයේ ආරම්භයයි.

1903 සිට 1907 දක්වා අල්-රෂීද් වරු සහ සාවුද් වරු අතර පැවති යුද්ධයකින් අනතුරුව රියාද් නගරය අවට කුඩා ප්‍රදේශයක බලය පැතිරවීමට අබ්දුල්ලා ඉබ්න් සාවුද් සමත්විය​.

නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යයේ කොඩිය​ (උපුටා ගැනීම විකීපීඩියා)

නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යය (උපුටා ගැනීම විකීපීඩියා)

 

 අරාබි කැරැල්ල​

1914 දී පළමුවන ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වන විට අරාබි අර්ධද්වීපයේ බල කඳවුරු හතරක් විය​.

1. ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යය​

 අරාබි අර්ධද්වීපයේ මක්කම සහ මදීනාව අයත් බටහිර වෙරළ සහ ඉරාකය​, සිරියාව​ ඇතුළු අරාබි ලෝකයෙන් වැඩි ප්‍රදේශයක් පාලනය කළ ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යය ප්‍රභල බලයක් විය​. ඔවුන් පළමුවන ලෝක යුද්ධයේ බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශයට සතුරු වෙමින් ජර්මනිය සමඟ මිත්‍ර වූහ​.

2. අල්-රෂීද් වරුන් ගේ ජබල්-ෂමර් එමීර් රාජ්‍යය​

 තුර්කින් ගේ අනුග්‍රහය යටතේ අරාබි අර්ධද්වීපයේ උතුරුදිග කොටස් පාලනය කළ අල්-රෂීද් වරු තරමක ප්‍රභල බලයකට හිමිකම් කීහ​.

3. සාවුද් වරුන් ගේ නජ්ද් සහ හසා එමීර් රාජ්‍යය​

 අරාබි අර්ධද්වීපයේ මධ්‍යම කොටසේ කුඩා ප්‍රදේශයක් පාලනය කල සාවුද් වරු පිරිස් බලයෙන් සහ විශාලත්වයෙන් කුඩා වුවද වහාබිවාදයේ ආශිර්වාදය ලද දක්‍ෂ සහ නිර්භීත හමුදාවකට හිමිකම් කීහ​.

4. හැෂමයිට් වරු

 මක්කම සහ මදීනාව අයත් හෙජාස් ප්‍රදේශය තුර්කිවරුන් යටතේ පාලනය කල හැෂමයිට් පෙළපතට "මෙකා හි ෂරීෆ්" යන පදවිය ලැබී තිබුනට, සත්‍ය වශයෙන්ම ඔවුහු තුර්කිවරුන් හට අවනතව පාලනය ගෙනගියහ​. දේශපාලන බලය අතින් සැලකිය යුතු බලයක් නොවුනද නබිතුමාගේ පෙළපතට ඍජුවම නෑකම් කී හෙයින් හැෂමයිට් වරුන්ට අරාබි ජාතිකයන් අතර විශාල පිළිගැනීමක් විය​.

අරාබි අර්ධද්වීපයේ මෙම සංකීර්න බල තුලනය සැලකිල්ලට ගත් බ්‍රිතාන්‍යයෝ අරාබීන් තුර්කීන්ට විරුද්ධව උසි ගැන්වීමට වැඩ පිළිවෙලක් සකස් කළහ​. ඔවුන් ගේ පළමු තේරීම වූයේ අරාබි අර්ධද්වීපයේදී තුර්කීන් ගේ ප්‍රධාන මිතුරා වූ අල්-රෂීද් වරුන් ගේ සතුරා වූ සාවුද් වරුන් ය​.

සාවුද් වරුන් ගේ හමුදාවේ මේ වනවිට ප්‍රධාන තැනක් ඉසිලියේ "ඉක්වාන් (සහෝදරත්වය​)" ලෙස හැඳින්වුනු වහාබිවාදය වැළඳගත් සංචාරක බෙදූවියන් ගෝත්‍රික බල ඇණියයි. ඔවුහු අශ්වයන් සහ ඔටුවන් පිට නැගී සටන් කළ අතර​, ගරිල්ලා සටන් ක්‍රම වල විශේෂඥයෝ වූහ​.

 

ඉක්වාන් හමුදාව​ (උපුටා ගැනීම විකීපීඩියා)

සාවුද් වරුන් ගේ හමුදාවට උපදේශකයෙක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවේ කපිතන් වරයෙක් වූ විලියම් ෂේක්ස්පියර් පත් කෙරුණු අතර​, ඔහුගේ පෙළඹවීම පිට සාවුද් වරු අල්-රෂීද් වරුන්ට එරෙහිව යුධ වැදුනි. නමුත් 1915දී ජරාබ් හි ඇති වූ සටනකින් සාවුද් වරුන් පරාජය වූ අතර විලියම් ෂේක්ස්පියර් මරණයට පත්විය​.

මේ පසුබෑමෙන් පසු බ්‍රිතාන්‍යයන් සාවුද් වරුන් පසෙක ලා හැෂමයිට් වරු තම ඉත්තා ලෙස යොදා ගැනීමට සැලසුම් කළ අතර​, ඒ කාර්‍යය පැවරුනේ බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවේ නිලධාරියෙක් වූ ලෝරන්ස් ටය (පසුව මොහු "අරාබියේ ලෝරන්ස්" ලෙස හැඳින්විනි).

මේ වනවිට මෙකා හි ෂරීෆ් වරයා ලෙස කටයුතු කලේ හුසේන් බින් අලී වූ අතර ඔහුගේ අදහස වූයේ බ්‍රිතාන්‍යය සහයෙන් ඔටෝමන් තුර්කීන් සහමුලින්ම අරාබියෙන් එළවා දමා සිරියාව​, ජෝර්දානය​, පලස්තීනය​, ඉරාකය සහ මුළුමහත් අරාබි අර්ධද්වීපයම ඇතුලත් වන සුපිරි අරාබි රාජ්‍යයක් නිර්මානය කිරීමයි. සාවුද් වරුන් ගේ වහාබි අන්තවාදය මෙන් නොව ඔහුගේ සිහින රාජ්‍යයේ පදනම වූයේ අරාබි ජාතිකවාදයයි. එය වඩා සෙකියුලර් මුහුණුවරක් ගත්තේය​. මේ සඳහා ඔහුගේ පුත් ෆයිසාල් ප්‍රමුඛත්වය ගෙන කටයුතු කළ අතර, ෆයිසාල් කුමරු ගේ උපදේශකයා වූයේ ලෝරන්ස් ය​.

1916 දී හුසේන් ෂරීෆ් වරයා හෙජාස් ප්‍රදේශය තුර්කි වරුන් ගේ පාලනයෙන් ඉවතට ගෙනයමින් බ්‍රිතාන්‍යයට සහ ප්‍රංශයට මිතුරු නිදහස්ස් රාජ්‍යයක් "හෙජාස් රාජධානිය​" ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කලේය​. ෆයිසාල් කුමරු අරාබි ජාතිකයන් ගෙන් සමන්විත හමුදාවක් ගොඩනැංවූ අතර බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවේ ආධාරයෙන් ඔවුහු ඔටෝමන් තුර්කීන්ට එරෙහිව සටන් කළහ​.

හෙජාස් රාජධානියේ කොඩිය (උපුටා ගැනීම විකීපීඩියා)

කෙසේ නමුත් බ්‍රිතාන්‍යයන් ගේ අරමුණ වූයේ තුර්කීන් පරාජය කිරීම නිසා සටන් තුර්කීන් ගේ ඍජු පාලනයට නතුව තිබූ සිරියාව​, ඉරාකය, ජෝර්දානය, ලෙබනනය සහ පලස්තීනය අවට වැඩිවශයෙන් පැවතුනු අතර, සාවුද් වරුන්ට ඉන් වූ බලපෑම අවම විය​. නමුත් ඔටෝමන් සහය නොලැබී යාම නිසා අල්-රෂීද් වරුන් ගේ බලය බිඳවැටුනි.

පළමුවන ලෝක යුද්ධය අවසාන වද්දී අරාබි අර්ධද්වීපයේ බටහිර වෙරළ​, සිරියාව​, පලස්තීනය​, ඉරාකය, ලෙබනනය සහ ජෝර්දානය බ්‍රිතාන්‍යය සහය ලද හැෂමයිට් වරුන් යටතට පත්ව තිබුණු අතර​, හුසේන් ගේ සුපිරි අරාබි රාජ්‍යයේ සිහිනය සැබෑවන ලකුණු පහල විය​.

සිගාලෝවාද සූත්‍රය

සූත්‍ර පිටකය : දීඝ නිකාය : (31) සිගාලෝවාද සූත්‍රය

නිධාන කතාව :

බුදු රජාණන් වහන්සේ රජගහ නුවර වේළුවනාරාමයේ වැඩ සිටින කල්හි, එක උදෑසනක පිඩු සිඟා වඩින කල, සිඟාලක නම් වූ එක ගෘහපතියෙක් තෙත් වූ හිසකෙස් ඇතිව, තෙත වස්ත්‍රයන් පිටින් දිශා හයකට වැඳ නමස්කාර කරන ආකාරය දුටහ.

එකල්හි බුදුන් වහන්සේ ඔහුගෙන් "කවර හේතුවක් නිසා මෙසේ සදිශාවන්ට නමස්කාර කරත් දැ" යි විමසූහ.

එවිට සිඟාලක ගෘහපතියා "ස්වාමිනී මගේ පියා මියයන විට 'දරුවා සදිශාවන්ට නමස්කාර කරන්න' යි උපදෙස් දුන්නේය. එනිසා මෙසේ දිශාවන්ට නමස්කාර කරමි" යි පිළිතුරු දුනි.

එවිට බුදුන් වහන්සේ "ගෘහපති පුත්‍රය, බුදු දහමේ සදිශාවන්ට නමස්කාර කරන්නේ මීට වඩා වෙනස් ආකාරයක ටැ" යි වදාළහ.

එවිට සිඟාලක තෙමේ "ස්වාමීනී, එසේ නම් මට බුදු දහමේ සදිශාවන්ට නමස්කාර කරන ආකාරය දේශනා කල මැනව" යි ඉල්ලා සිටියේය.

ඔහුගේ ඉල්ලීම පරිදි බුදුන් වහන්සේ  විසින් උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පිළිපැදිය යුතු කරුණු සහ තමන්ගේ ඥාති හිත මිත්‍රාදීන්ට සැලකිය යුතු ආකාරය මෙසේ සදිශාවන් ඇසුරෙන් දේශනා කරන ලදී : 

මෙලොව පරලොව දිනන මග

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් කරුණු 14 කින් වැළකී සිටියි නම්, හෙතෙම මෙලොවද, පරලොව ද දිනන ලද්දේ වෙයි.

    අපිරිසිදු ක්‍රියා (කර්ම ක්ලේශ) 4 ක් දුරු කරයි

    පාප කර්ම සිදු වන ආකාර 4 කින් වැළකී සිටියි

    වස්තු විනාශයට හේතුවන කරුණු 6 ක් සේවනය නොකරයි

දුරු කල යුතු කර්ම ක්ලේශ 4

1. පන නැසීම (ප්‍රාණඝාතය)

2. නුදුන් දේ ගැනීම (අදත්තාදානය)

3. කාමයේ වරදවා හැසිරීම (කාම මිත්‍යාචාරය)

4. බොරු කීම (මුසාවාදය)

වැළකිය යුතු පාප කර්ම සිදු වන ආකාර 4

1. ඇලීම (ඡන්ද)

2. තරහ (ද්වේශ)

3. බිය (භය)

4. මුලාව (මෝහ)

වස්තු විනාශයට හේතුවන කරුණු 6

1. මත්පැන් පානය

2. නුසුදුසු කාලයේ වීදි සංචාරය

3. නිතරම නාට්‍ය ශාලා ආදියට යාම

4. සූදුව

5. පාප මිත්‍රයන් ඇසුරු කිරීම

6. අලස බව

වස්තු විනාශය සිදුවන ආකාරය 

 මේ එක එක කරුණු 6 කිරීමෙන්, සය ආකාරයකින් පිරිහීම් ඇති වේ

1. මත්පැන් පානය

    ධනය පිරිහීම

    කෝලාහල ආදියට සම්බන්ධවීම

    ලෙඩ රෝග වැළඳීම

    අපකීර්තියට පත්වීම

    ලැජ්ජාව දුරු වීම

    නුවණ දුර්වල වීම  

2. නුසුදුසු කාලයේ වීදි සංචාරය

    තමා අනාරක්ෂිත වීම

    අඹු දරුවන් අනාරක්ෂිත වීම

    ධනය සහ දේපල අනාරක්ෂිත වීම

    අන්‍යන්ගේ සැකයට බඳුන් වීම

    නොකළ වරදට හසුවීම

    නොයෙක් දුක් කරදර වලට මුහුණ පෑමට සිදු වීම

3. නිතරම නාට්‍ය ශාලා ආදියට යාම

    නිතරම නැටුම්  සොයා යාම

    නිතරම ගීත ගායනයන් සොයා යාම

    නිතරම සංගීතයන් සොයා යාම

    නිතරම කතා පැවැත්වීම් සොයා යාම

    නිතරම කයිතාලම් වාදන සොයා යාම

    නිතරම පිඹීම වාදන සොයා යාම

4. සූදුව

    ජයගත් විට පැරදුන අයගේ වෛරයට පාත්‍ර වීම

    පැරදුනු විට පැරදුනු වස්තුව ගැන දුක් වීම

    වස්තුව විනාශ වීම

    ඔහුගේ (ඇයගේ) වචනය කිසිවෙකු පිලි නොගැනීම 

    මිතුරන්ගේ සහ ඇසුරු කරන්නන්ගේ ගේ නින්දාවට පාත්‍ර වීම

    විවාහ වීමට නුසුදුස්සෙක් බවට පත් වීම

5. පාප මිත්‍රයන් ඇසුරු කිරීම

    සූදු කෙලින්නන් මිතුරන් බවට පත් වීම

    ස්ත්‍රී සොඬුන් මිතුරන් බවට පත් වීම

    සුරා සොඬුන් මිතුරන් බවට පත් වීම

    කපටින් මිතුරන් බවට පත් වීම

    වංචා කරුවන් මිතුරන් බවට පත් වීම

    දාමරිකයන් මිතුරන් බවට පත් වීම

6. අලස බව

    ඉතා ශීතල යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

    ඉතා උණුසුම් යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

    ඉතා සවස් යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

    ඉතා උදෑසන යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

    ඉතා බඩගින්නෙන් පෙලෙමි යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

    කෑමෙන් පසු ඉතා බඩ බර යැයි වැඩෙහි නොයෙදීම

කල්‍යාන මිත්‍ර සම්පත්තිය

මිත්‍ර ප්‍රතිරූපකයන්

මිතුරු වෙසින් හැසිරෙන මිත්‍ර ප්‍රතිරූපකයන් සතර දෙනෙකි

    යමක් ලබා ගැනීමට පමණක් මිතුරු කම් දක්වන්නා (අඥඥදත්තුහර)

    වචනයෙන් පමණක් මිතුරුකම් දක්වන්නා (වචීපරම)

    ඇති තැන පමණක් බොරු ප්‍රශංසා කරන්නා (අනුප්පියභානී)

    පාපයන් හි යෙදීමට මිතුරු කම් දක්වන්නා (අපාය සහයක)

අඥඥදත්තුහර මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    හිස් අතින් අවුත් යමක් ගෙන යාමට බලාපොරොත්තු වෙයි

    සුළු දෙයක් දී ලොකු දෙයක් බලාපොරොත්තු වෙයි

    මිතුරාට ඇති බියෙන් තම යුතුකම් ඉටු කරයි

    තමාගේ ප්‍රයෝජනය පිණිසම කටයුතු කරයි

වචීපරම මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    අතීතයෙන් සංග්‍රහ කරයි

    අනාගතයෙන් සංග්‍රහ කරයි

    හිස් වචනයෙන් සංග්‍රහ කරයි

    උදව් කල යුතු අවස්ථාවේදී තමාට ඇති අපහසු කම් දක්වයි

අනුප්පියභානී මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    යහපත් ක්‍රියා විවේචනය කරයි

    අයහපත් ක්‍රියා අනුමත කරයි

    ඇති තැන ගුණ කියයි

    නැති තැන නුගුණ කියයි 

අපාය සහයක මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    මත්පැන් පානය සඳහා මිතුරු වෙයි

    අවේලාවේ වීදි සංචාරය සඳහා මිතුරු වෙයි

    නැටුම් ගැයුම් ආදිය සඳහා මිතුරු වෙයි

    සූදු කෙලිය සඳහා මිතුරු වෙයි

කල්‍යාන මිත්‍රයන්

කල්‍යාන මිත්‍රයන් සතර දෙනෙකි

    කරදරයකදී පිටු නොපාන මිතුරා (උපකාරක)

    සැප දුක් දෙකෙහිම සමාන ගති පැවතුම් ඇති මිතුරා (සමාන සුඛ දුක්ඛ)

    අයහපතෙන් වලක්වා යහපතෙහි යොදවන මිතුරා (අත්තක්කායී)

    අනුකම්පාවෙන් කටයුතු කරන මිතුරා (අනුකම්පක)

උපකාරක මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    ප්‍රමාද වූ මිතුරා රකී

    ප්‍රමාද වූ මිතුරා ගේ ධනය රකී

    අනතුරට පත් මිතුරාට පිහිට වෙයි

    උදව් කල යුතු අවස්ථාවේ දෙගුණයක් උදව් ලබා දෙයි

සමාන සුඛ දුක්ඛ මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    තමාගේ රහස් මිතුරාට කියයි

    මිතුරාගේ රහස් හෙළි නොකරයි

    විපතකදී හැර නොයයි

    අවශ්‍ය විටෙක මිතුරා වෙනුවෙන් ජීවිතය පවා පුද කිරීමට සූදානම් ව සිටී

අත්තක්කායී මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    අයහපතෙන් වලක්වයි

    යහපතෙහිම යොදවයි

    නොදන්නා දේ දැනගැනීමට සලස්වයි

    දෙව්ලොවට මග කියා දෙයි

අනුකම්පක මිතුරා හඳුනා ගැනීමට ලක්ෂණ සතරකි

    මිතුරාගේ පිරිහීමෙදී සතුටු නොවෙයි

    මිතුරාගේ දියුනුවෙදී සතුටු වෙයි

    මිතුරාගේ නුගුණ කියන්නවුන් වලක්වයි

    මිතුරාගේ ගුණ කියන්නවුන් ට ප්‍රශංසා කරයි

වස්තු පරිභෝජනය 

 නුවණැති පුද්ගලයා තමාගේ වස්තුව කොටස් හතරකට බෙදා පාවිච්චි කරයි

    එක කොටසක් පරිභෝජනයට යොදා ගනී

    කොටස් දෙකක් කර්මාන්ත ආදියෙහි වැඩි දියුණුවට යොදවයි

    අනෙක් කොටස විපතකදී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට ආරක්ෂා කොට තබයි

සදිශාවෝ

උතුම් වූ ශ්‍රාවකයා දිශාවන් සයකට නමස්කාර කරයි

    නැගෙනහිර දිශාව - දෙමව්පියෝ

    දකුණු දිශාව - ගුරුවරු

    බටහිර දිශාව - අඹු දරුවෝ

    උතුරු දිශාව - මිත්‍රයෝ

    යට දිශාව - තමන් යටතේ සේවය කරන්නන්

    උඩ දිශාව - පැවිදි උතුමෝ

1. නැගෙනහිර දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් මව්පියන්ට සලකයි

    මව්පියන් මහලු වයසේදී පෝෂණය කිරීම

    මව්පියන්ගේ කටයුතු කිරීම

    කුල පරම්පරාව රැක ගැනීම

    මව්පියන්ගෙන් උරුම වූ වස්තුව රැකීම

    මිය ගිය මව්පියන් උදෙසා පුණ්‍ය කර්ම වල නිරත වීම

මව්පියන් ද පස් ආකාරයකින් තම දූ දරුවන් ට සැලකිය යුතුය

    පවින් වැලැක්වීම

    යහපතෙහි යෙදවීම

    ශිල්ප ඉගැන්වීම

    සුදුසු බිරියක් (සැමියෙක්) සොයා දීම

    සුදුසු කාලයේදී දායාද පවරා දීම

2. දකුණු දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් ගුරුවරුන් ට සලකයි

    ගුරුවරයා දුටු විට හුන් අසුනින් නැගිටීම

    උපස්ථාන කිරීම

    ගුරුවරයාගේ උපදෙස් වලට සවන් දීම

    කල යුතු වත් පිළිවෙත් ඉටු කිරීම

    මැනවින් ශිල්ප හැදෑරීම

ගුරුවරයෙක් ද පස් ආකාරයකින් තම ගෝලයන්ට සැලකිය යුතුය

    යහපත් විනය ඇති කිරීම

    හොඳින් ශිල්ප ලබා දීම

    තමා දන්නා සියලු ශිල්ප ලබා දීම

    තම මිතුරන්ට ගෝලයන් හඳුන්වා දීම

    සියලු ස්ථානයන් හිදී ආරක්ෂා කිරීම

3. බස්නාහිර දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් බිරිය ට සලකයි

    බුහුමන් කිරීම

    අවමන් නොකිරීම

    අන් අඹුවන් සේවනය නොකිරීම

    ගෘහය පාලනය කිරීමේ වගකීම් පවරා දීම

    අලංකාරයට සුදුසු ඇඳුම් ආභරණ ලබා දීම

බිරියක් ද පස් ආකාරයකින් සැමියාට සැලකිය යුතුය

    තම කටයුතු මැනවින් ඉටු කිරීම

    පරිවාර ජනයාට හොඳින් සංග්‍රහ කිරීම

    අන් පුරුෂයන් සේවනය නොකිරීම

    සැමියාගේ වස්තුව ආරක්ෂා කිරීම

    සියලු කටයුතු දක්ෂවත් අනලස් වත් ඉටුකිරීම

4. උතුරු දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් තම මිතුරන්ට සලකයි

    අවශ්‍ය විටෙකදී උපකාර ලබා දීම

    ප්‍රිය වචනයෙන් කතා කිරීම

    යහපත සැලසීම

    සමානාත්මතාවය (තමන් හා සමානව සැලකීම)

    නොරැවටීම

මිතුරෝ ද පස් ආකාරයකින් නැවත සැලකිය යුතුය

    ප්‍රමාද වූ මිතුරා රැකීම

    ප්‍රමාද වූ මිතුරා ගේ ධනය රැකීම

    අනතුරට පත් මිතුරාට පිහිට වීම 

    විපතක් වූ කල මග හැර නොයාම

    පරිවාර ජනයාට සැලකිලි දැක්වීම 

5. යට දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් තමන් යටතේ සේවය කරන්නන්ට සලකයි

    ශක්තියට සරිලන පරිද්දෙන් වැඩ නියම කිරීම

    ආහාර, වැටුප් දීම

    ගිලන් වූ කල උපස්ථාන කිරීම

    රසවත් ආහාරයක් ලද විට බෙදා දීම

    දිය යුතු දේ සුදුසු කල දීම

සේවකයෙක් ද පස් ආකාරයකින් තම ස්වාමියාට සැලකිය යුතුය

    ස්වාමියාට පෙර නැගී සිටීම 

    ස්වාමියාට පසු නින්දට යාම

    දුන් දෙය පමණක් ගැනීම

    හොඳින් කර්මාන්ත කිරීම

    ස්වාමියාගේ ගුණ වර්ණනා කිරීම

6. උඩ දිශාව

උතුම් ශ්‍රාවකයෙක් පස් ආකාරයකින් පැවිදි උතුමන්ට සලකයි

    මෛත්‍රී සහගතව ක්‍රියා කිරීම

    මෛත්‍රී සහගත වචනයෙන් සැලකීම

    මෛත්‍රී සහගත සිතින් කටයුතු කිරීම

    දොරටු නිතරම විවෘතව තැබීම

    අහාර පාන ආදිය ලබා දීම

පැවිද්දෙක් ද සය අකාරයකින් උපාසකයන්ට සැලකිය යුතුය

    පවින් වැළකීම

    පිනෙහි යෙදවීම

    යහපත් සිතින් අනුකම්පා කිරීම

    නොඇසූ ධර්මය අස්වීම

    ඇසූ ධර්මය පැහැදිලි කර දීම

    දෙව්ලොවට මග කියා දීම

සතර සංග්‍රහ වස්තු

    දානය

    ප්‍රිය වචන කීම

    අනුන්ට වැඩ පිණිස හැසිරීම

    අනුන්ට ද තමන්ට සේ සැලකීම

යන මේ සතර සංග්‍රහ වස්තු ගමන් කරන්නා වූ කරත්තයක කඩ ඇනයක් මෙනි. මේවා පිළිපදින තැනැත්තා මහත් පැසසිය යුතු බුහුමන් ලබන පුද්ගලයෙක් වන්නේ ය.