ඉස්ලාමයේ ඉතිහාසය - 8 (උහුද් හි සටන​)

පසුබිම​

ක්‍රි.ව​. 623 දී සිදු වුනු බදර් හි සටනින් මක්කා හමුදාව පරදවා කුඩා මුස්ලිම් හමුදාව ජය ගැනීම නිසා ප්‍රදේශයේ බල තුලනයේ සැලකිය යුතු වෙනසක් ඇති වුනා. මෙතෙක් මක්කා වරුන්ට අවනතව සිටි අවට වාසය කළ බෙදුවියන් ගෝත්‍ර මුස්ලිම් වරු සමඟ මිතුරු වීමට නැඹුරුතාවයක් දක්වන්න පටන් ගත්තා. මෙයින් මක්කා නගරයේ කීර්තියට අත්වුනේ බලවත් කැළලක්.

මක්කා ප්‍රධානීන් රැසක් සටනින් මිය ගිය නිසා මක්කාවේ එකම ප්‍රධාන නායකයා වුනේ අබු සුෆියාන්.  අබු සුෆියාන් ගේ වංශය වුනු උමයියා වංශය මක්කාවේ ප්‍රධාන වංශය වශයෙන් ඉදිරියට ආවා. අනෙකුත් වංශයන් ගේ නායකයන් ලෙස ඉතිරිව සිටියේ සාපේක්‍ෂව තරුණ පිරිසක්. බැනු සහ්ම් වංශයේ ආමර් ඉබ්න් අල්-අස්, බැනු මක්සූම් වංශයේ කාලිද් ඉබ්න් අල්-වලීද් සහ ඉක්‍රිමා ඉබ්න් ආමර් මේ අතරින් ප්‍රධානයි. ඉක්‍රිමා කියන්නේ බදර් හි සටනේ මක්කා හමුදාවේ නායකත්වය දැරූ අබු ජහල් ගේ පුතා. කාලිද් කියන්නේ අබු ජහල් ගේ සොහොයුරාගේ පුතා. මේ තිදෙනා මක්කාවේ අනාගත නායකත්වය නියෝජනය කළා. නමුත් තීරණ ගැනීමේදී සම්පූර්න බලයම පාහේ හිමි වුනේ අබු සුෆියාන්ට​.

අබු සුෆියාන් ඉතාමත් සූක්‍ෂම සහ සැලසුම් සහගතව වැඩ කරන පුද්ගලයෙක්. ඔහු මුහම්මද් තුමා පරදා මදීනාව යටත් කිරීමේ දීර්ඝ කාලීන් සැලසුමක් හැදුවා. තුන් පැත්තකින් කඳු වලින් වටවුනු, බලකොටු රැසකින් සමන්විත වුනු මදීනා නගරය යුද්ධයකින් අල්ලා ගැනීම පහසු නොවන බව ඔහු දැන සිටියා. මේ නිසා ඔහු තම සැලසුම හැදුවේ පියවර දෙකකට​.

පළමු පියවර වුනේ මක්කා හමුදාව මදීනාව අසලට ගොස් එල්ල කරන ප්‍රහාරයකින් මුස්ලිම් වරුන්ට පරාජයක් අත් කර දීම​. එමගින් තමාගේ නැතිවුනු කීර්තිය නැවත ලබා ගැනීමත්, මුස්ලිම් වරුන් ගේ කීර්තිය විනාශ කර දැමීමත් ඔහු බලාපොරොත්තු වුනා. ඒ හරහා අවට වාසය කළ බෙදුවියන් ගෝත්‍රිකයන් නැවත තමා වෙත දිනා ගැනීම ඔහුගේ අපේක්‍ෂාව වුනා.

දෙවන පියවර වුනේ බෙදුවියන් මිතුරන් ගෙන් සමන්විත වන විශාල හමුදාවක් සමඟ මදීනාවට පහර දී එය සම්පූර්නයෙන්ම යටත් කිරීමෙන් මුස්ලිම් වරු සම්පුර්නයෙන්ම විනාශ කර දැමීම​.

මදීනාවේ තත්වය​

මේ අතර මුහම්මද් තුමාගේ නායකත්වය මදීනාවේ තදින් තහවුරු වුනා. ඔහු ලැබූ විශිෂ්ඨ යුධ ජයග්‍රහණය නිසා ඔහු සැබැවින්ම දෙවාශිර්වාදය ලද්දෙක් බව මදීනාවේ මුස්ලිම් වරුන් අතර තහවුරු වුනා.

මේ තත්වය ගැන දෙපිරිසක් නොසතුටට පත් වුනා.

පළමුවැන්නා වුනේ මුහම්මද් තුමා මදීනාවට පැමිණීමට පෙර මදීනාවේ නායකයා ලෙස කටයුතු කළ බැනු කස්.රජ් ගෝත්‍රයේ ප්‍රධානියෙක් වුනු අබ්ද් අල්ලාහ් ඉබ්න් උබේයි. අබ්ද් අල්ලාහ් ඉබ්න් උබෙයි මේ වන විට ඉස්ලාමය වැළඳගෙන සිටියත්, ඔහු මදීනාවේ නායකත්වය මුහම්මද් තුමා වෙත යාම ගැන කැමති වුනේ නෑ. ඔහු බලාපොරොත්තු වුනේ මුහම්මද් තුමා ආගමික නායකයෙක් ලෙස සිටීමත්, මදීනාවේ දේශපාලන නායකත්වය තමාට හිමි වීමත්. ඒත් මදීනා වාසීන් අතර ඔහු අභිබවා මුහම්මද් තුමා ජනප්‍රිය වී සිටියා.

අනෙක් පිරිස වුනේ මදීනාවේ වාසය කළ යුදෙව්වන්. බැනු කුවයිනුකා, බැනු නදීර් සහ බැනු කුරයිසා ගෝත්‍ර තුනට අයත් වුනු මේ යුදෙව්වන් අරාබි ගෝත්‍ර මදීනාවට පැමිණීමට පෙර මදීනාවේ බලය තහවුරු කරගෙන සිටියා. අරාබි ගෝත්‍ර මදීනාවට පැමිණීමත් සමඟම ඔවුන් ගේ බලය පිරිහුනා. නමුත් පසු කාලීන යුධ ගැටුම් නිසා අරාබි ගෝත්‍ර දෙක බලයෙන් පිරිහීමත් එක්කම ඔවුන් නැවත මදීනාවේ බලය තහවුරු කරගැනීමට බලාපොරොත්තු වුනා. නමුත් මුහම්මද් තුමාගේ පැමිණීමත් සමඟම අරාබි ගෝත්‍ර දෙක සහ මක්කාවෙන් පැමිණි මුස්ලිම් වරු යන තුන් පිරිසම එකම ගෝත්‍රයක් ලෙස කටයුතු කිරීම නිසා එම බලාපොරොත්තුව සිහිනයක් වන බව ඔවුනට පෙනී ගියා.

මේ අතර​ මුස්ලිම් වරු අතර කණ්ඩායම් දෙකක් වර්ධනය වුනා.

එක් කණ්ඩායමක හිටියේ මක්කාවේ සිටි කාලයේ යම්කිසි ධනයක් සහ සමාජ තත්වයක් සහිතව සිටි,  වයසින් තරම්ක් වැඩිමහළු මුස්ලිම් වරු. මේ පිරිස සමන්විත වුනේ අබු බකර්, උමර්, උත්මාන්, අබ්ද් අල් රහ්මන්, සාද් ඉබ්න් අබි වක්කාස් වැනි අයගෙන්.

දෙවන කණ්ඩායම සමන්විත වුනේ තරුණ​, දුප්පත්, සමාජ තත්වයෙන් අඩු මුස්ලිම් වරුන් ගෙන්. මේ පිරිස සමන්විත වුනේ අලී, අබු දාර් අල් ගිෆාරි, අම්මාර් ඉබ්න් යාසිර්, සල්මාන්, බිලාල්, සුබායිර්, මක්දාද් වැනි අයගෙන්. දෙවන කණ්ඩායම මුහම්මද් තුමා වෙත දැක්වූ පක්‍ෂපාතීත්වය සහ ඉස්ලාමය පිළිබඳ භක්තියෙන් පළමු කණ්ඩායම අභිබවා ගියා. ඒ වගේම ඔවුන් එක්වී සිටියේ මුහම්මද් තුමාගේ කිට්ටුම සහචරයා වුනු අලී වටා. බදර් හි සටනින් කෙටි කලකට පසු අලී මුහම්මද් තුමාගේ දියණිය වුනු ෆාතිමා විවාහ කර ගැනීම අලී සහ මුහම්මද් තුමා අතර සම්බන්ධය වඩාත් දැඩි කරන්නට හේතු වුනා.

ඒ අතර මුහම්මද් තුමා අබු බකර් ගේ දියණිය වුනු අයීෂා සහ උමර් ගේ දියණිය වුනු හෆ්සා සමඟ විවාහ වීම නිසා අබු බකර් සහ උමර් සමඟ ඔහුගේ සම්බන්ධය වඩාත් තහවුරු වුනා.

මේ කණ්ඩායම් දෙක අතර බෙදීම පසු කළෙක ඉස්ලාමීය ඉතිහාසයේ ඉතාමත් තීරනාත්මක සාධකයක් වුනා.

බැනු කුවයිනුකා ගෝත්‍රය සමඟ ඇති වූ ආරවුල්

මදීනාවේ වාසය කළ විවිධ ගෝත්‍ර සිටියේ නගරයේ එක් එක් ප්‍රදේශ තමාට බෙදා වෙන් කරගෙන​. යුදෙව් ගෝත්‍රයන් වාසය කළ ප්‍රදේශ වල ඔවුන් විශාල අට්ටාල ඉඳි කරගෙන සිටියා. යුධ අවස්ථාවකදී ගලින් කළ මේ ශක්තිමත් අට්ටාල බලකොටු වශයෙන් පාවිච්චි කළ හැකි වුනා.

බදර් හි සටනින් පසු යුදෙව්වන් සහ මුස්ලිම් වරු අතර විවිධ සුළු ආරවුල් ඇතිවෙන්න පටන් ගත්තා. මේ නිසා මදීනාවේ සාමය තරමක් පිරිහී ගියා. යුදෙව්වන්ට අයත් ප්‍රදේශ වලට යන මුස්ලිම් ස්ත්‍රීන්ට විවිධ හිරිහැර සහ උසුළු-විසුළු කිරීම් නිතර සිදු වූ නිසා මුහම්මද් තුමා ඔවුන්ට යුදෙව්වන් ගේ ප්‍රදේශ වලට යන විට සිරුර වැසෙන සේ ඇඳුම් අඳින ලෙස උපදෙස් දුන්නා.

මදීනාවේ පොදු වෙළඳපොළ පිහිටා තිබුනේ බැනු කුවයිනුකා ගෝත්‍රයට අයත් ප්‍රදේශයේ. එක් දිනක් බැනු කුවයිනුකා ගෝත්‍රයට අයත් යුදෙව් රන්බඩු වෙළෙන්දෙකුගෙන් ආභරණ මිලදී ගැනීමට ගිය මුස්ලිම් ස්ත්‍රියකට බැනු කුවයිනුකා ගෝත්‍රයේ යුදෙව්වන් කීප දෙනෙක් උසුළු විසුළු කරා. එක් අයෙක් ඇයගේ මුහුණ වසා සිටි සළුව ඇයට හොරෙන් අසල තිබූ යමක ගැට ගැසූ අතර​, ඇය නැගී සිටිය විට සළුව ගැලවී ගොස් ඇය නිරුවත් වුනා.

එතැන සිටි මුස්ලිම් වරයෙක් යුදෙව් ආභරණ වෙළෙන්දාට පහර දුන් අතර​, ඔහු එයින් මියගියා. ඉන් කුපිත වූ යුදෙව්වන් මුස්ලිම් වරයා මරා දැමුවා. මේ සිද්ධිය මුස්ලිම් වරු සහ බැනු කුවයිනුකා යුදෙව්වන් අතර විශාල ගැටුමක් ඇති වීමට මුලපිරුවා.

මුහම්මද් තුමා මේ සිද්ධිය දැක්කේ මදීනා ව්‍යවස්ථාව බිඳ දැමීමක් සහ මුස්ලිම් වරුන්ට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කිරීමක් විදිහට​. ඔහු වහාම හමුදාවක් එක් රැස් කර බැනු කුවයිනුකා යුදෙව්වන්ට පහර දුන්නා. යුදෙව්වෝ තමාගේ අට්ටාල තුලට වැදුනු අතර​, මුස්ලිම් වරු යුදෙව්වන් ගේ ප්‍රදේශය වටකර ගත්තා.

දින පහළොවක් තිස්සේ පැවති වටලෑම අවසානයේ බැනු කුවයිනුකා යුදෙව්වෝ මුස්ලිම් වරුන්ට යටත් වුනා. යටත් වුනු යුදෙව්වන්ට අයත් වන ඉරණම ගැන අවසන් තීරණය ගත යුතු වුනේ මුහම්මද් තුමා.

මුහම්මද් තුමා තම තීරණය දීමට පෙර අබ්ද් අල්ලාහ් ඉබ්න් උබෙයි පෙරට පැමිණියා. ඔහුගේ ගෝත්‍රය වුනු බැනු කස්.රජ් ගෝත්‍රය සාම්ප්‍රදායිකව බැනු කුවයිනුකා යුදෙව්වන් ගේ මිතුරන්. මුහම්මද් තුමා දරුණු දඬුවමක් නියම කිරීමට පෙර ඉබ්න් උබෙයි තම මිතුරන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටියා.

ඉබ්න් උබෙයි මුහම්මද් තුමා ඉදිරියට පැමිණ "මුහම්මද්, මගේ මිතුරන්ට හොඳින් සලකන්න​" යනුවෙන් පැවසුවා.

මුහම්මද් තුමා එකවරම උත්තර දුන්නේ නෑ. උත්තරය ප්‍රමාද බව දුටු ඉබ්න් උබෙයි නැවත එයම පැවසුවා. එවිට මුහම්මද් තුමා වෙනතකට හැරුනා. නමුත් ඉබ්න් උබෙයි ඊට ඉඩ දුන්නේ නෑ. ඔහු මුහම්මද් තුමාගේ උරහිසින් දැඩිව අල්ලා ගත්තා.

"මාව අත ඇරපන්" මුහම්මද් තුමා දැඩි කෝපයෙන් කීවා. ඔහුගේ මුහුණ කෝපයෙන් කළුපැහැ ගැන්වී තිබුනා.

"නුඹට ශාප වේවි, මාව අත ඇරපන්"

"නෑ. අල්ලාහ් ගේ නාමයෙන්, නුඹ මගේ මිතුරන්ට හොඳින් සලකන තුරු මම නුඹව අත හරින්නේ නෑ. ඔවුන් ගේ සෙබළු හත්සීයක් යුධ බිමේදී අරාබින් සතුරන් ගෙන් සහ අරාබි නොවන සතුරන් ගෙන් මාව රැක ගත්තා. දැන් නුඹ එක දවසින් ඔවුන් අතුගාලා දාන්න ද යන්නේ? අල්ලාහ් ගේ නාමයෙන් මට අනාරක්‍ෂිත බවක් දැනෙනවා. අනාගතය ගැන මට බයයි."

"ඔවුන් නුඹේ"

ඉබ්න් උබෙයි ගේ මැදිහත් වීම නිසා බැනු කුවයිනුකා ගෝත්‍රයට දරුණු දඬුවමක් හිමි වුනේ නෑ. ඒ වෙනුවට ඔවුන්ට තම දේපලත් රැගෙන මදීනාවෙන් පිටවීමට අණ ලැබුනා. ඔවුන් මදීනාවෙන් උතුරේ පිහිටි විවිධ යුදෙව් ජනාවාස වෙත සංක්‍රමනය වුනා.

මේ සිද්ධිය නිසා මුහම්මද් තුමා සහ ඉබ්න් උබෙයි අතර දැඩි විරසකයක් හට ගත්තා. මුස්ලිම් වරු අතරින් ම මුහම්මද් තුමාගේ නායකත්වය අභියෝගයට ලක් වුනු මුල්ම අවස්ථාව මෙය​. මුහම්මද් තුමා ඉබ්න් උබෙයි සහ ඔහුගේ සහචරයන් හැඳින්වුනේ "ව්‍යාජ මුස්ලිම් වරු" යන අරුත ඇති "මුනාෆිකුන්" යන වචනයෙන්.

මේ අතර මුහම්මද් තුමා මදීනාවේ තම දේශපාලන විරුද්ධ වාදීන්ට එරෙහිව ප්‍රහාරය තවත් දැඩි කරන්න තීරණය කලා. ඒ අනුව මුහම්මද් තුමාට එරෙහිව උපහාසාත්මක කවි ලියූ කවියන් තිදෙනෙක් වුනු අස්මා බින්ට් මර්වාන්, කාබ් ඉබ්න් අල්-අෂරෆ් සහ අබු අෆක් ඝාතනය කිරීමට ඔහු මුස්ලිම් වරුන්ට අණ දුන්නා. මේ කවි වල ඉලක්කය වුනේ මදීනා වාසි මුස්ලිම් වරු. ඔවුන් තම ගෝත්‍රයට අයත් නොවුනු මක්කා නගරයෙන් ආ මුහම්මද් ට අවනත වීම කවියෙන් දැඩි උපහාසයට ලක් කෙරුනා.  ඒ අණ ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක වුනු ඝාතකයන් අස්මා, කාබ් සහ අබු අෆක් මරා දැම්මා.

වෙනත් ගැටුම්

මේ අතර අබු සුෆියාන් මදීනාවට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වීම ඇරඹුවා. ඔහු 200 ක අසරුවන් පිරිසක් සමඟ රාත්‍රියේ මදීනාවට නුදුරින් පිහිටි ගොවි බිමකට කඩා වැදී එය ගිනිබත් කළා. එම ප්‍රහාරයෙන් මුස්ලිම් වරු දෙදෙනෙක් මිය ගියා.

මුහම්මද් තුමා මදීනාව තුල තම බලය තහවුරු කර ගැනීමෙන් පසු මදීනාව අවට තම බලය තහවුරු කරගැනීම පිළිබඳ අවධානය යොමු කළා. මුලින්ම ඔහු ක්‍රියාත්මක වුනේ මදීනාවට උතුරින් වාසය කළ බැනු සලීම් ගෝත්‍රයට එරෙහිව​. ඔවුන් මදීනාවට පහර දීමට සැරසෙන බව ආරංචි වුනු පසු ඔහු හමුදාවක් සමඟ ඔවුන් වාසය කළ අල් කුදර් වෙත ගියා. බැනු සලීම් ගෝත්‍රිකයන් පළා ගිය අතර​, මුස්ලිම් වරු ඔවුන් සතුවුනු ඔටුවන් 500 ක් අල්ලා ගැනීමට සමත් වුනා.

මීළඟ ප්‍රහාරය එල්ල වුනේ මදීනාව අසල සිටි ප්‍රභල බෙදුවියන් ගෝත්‍රයක් වුනු බැනු ගතෆාන් ගෝත්‍රයට​. ඔවුන් ගෙන් සමහරක් මදීනාවට පහරදීමේ අදහසින් මදීනාව අසළ කඳවුරු ලා සිටින බව සැල වුනු විට මුහම්මද් තුමා 450 ක හමුදාවක් සමඟ ඔවුන් වෙත කඩා වැදුනා. බෙදුවියන් වරු සටන් නොකරම පළා ගියා.

මේ අතර සිරියාවේ සිට මක්කාව වෙත යන වෙළඳ තවලමක් ගැන සැල වුනු මුහම්මද් තුමා 100 දෙනෙකුගෙන් යුතු පිරිසක් එම තවලමට පහර දීම පිණිස පිටත් කර හැරියා. ඔවුන් සාර්ථකව තවලම අල්ලා ගත් අතර​, එහි තිබූ වටිනා බඩු රැසක් අත් කර ගැනීමට සමත් වුනා.

තමාගේ තවලමකට එල්ල වුනු මේ ප්‍රහාරය නිසා මක්කා වැසියන් නැවතත් මුස්ලිම් වරුන්ට එරෙහිව යුධ වැදීමට පොළඹවා ගැනීමට අබු සුෆියාන්ට අවස්ථාවක් ලැබුණා..

මක්කා හමුදාවේ සූදානම​

අබු සුෆියාන් වහාම මදීනාවට එරෙහිව සංවිධානාත්මක ප්‍රහාරයක් එල්ල කරන්න සූදානම් වුනා. ඔහුගේ ප්‍රහාරයේ අරමුන වුනේ මුස්ලිම් හමුදාවට එරෙහිව තීරණාත්මක ජයක් ලබා ගැනීමෙන් බෙදුවියන් ගෝත්‍ර වල සහය ලබා ගැනීම සහ හැකිනම් මුහම්මද් තුමා මරා දැමීම​.

අබු සුෆියාන් රැස් කළ හමුදාව සෙබළු 3000 කින් සමන්විත වුනා. ඉන් 200 ක් අසරු සෙබළු. මේ අය මක්කාවේ සිට මදීනාව දක්වා රැගෙන යාමට ඔටුවන් 3000 කුත් රැස් කෙරුණා.

හමුදාවේ නායකත්වය දැරුවේ අබු සුෆියාන්. අසරු බල ඇණියේ නායකත්වය තරුණ නායකයන්ට පැවරුනා. අබු සුෆියාන් අසරු හමුදාව දෙකට බෙදා පාබල හමුදාවේ දෙපසින් ස්ථාන ගත කළා. වම් අංශය මෙහයවුයේ ඉක්‍රිමා ඉබ්න් ආමර්. දකුණු අංශයට නායකත්වය දුන්නේ කාලිද් ඉබ්න් අල්-වලිද්.

අබු සුෆියාන් ගේ බිරිඳ වුනු හින්.ද් මුහම්මද් තුමා, හම්සා සහ අලී පිළිබඳ දැඩි වෛරයකින් සිටියේ ඇගේ පියා, සොහොයුරා සහ පියාගේ සොහොයුරා බදර් හි සටනින් මිය යාම නිසා. මේ නිසා ඇයටත් සටනට ක්‍රියා කාරීව සහභාගී වීමට අවශ්‍යය වුනා. ඇය තවත් ස්ත්‍රීන් කණ්ඩායමක් සමඟ හමුදාවට එක් වුනේ යුධ සෙබළුන්ව දිරි ගැන්වීමට​.

හින්.ද් ට වාෂි නම් අප්‍රිකාණු ජාතික වහලෙක් සිටියා. වාෂි සැහැල්ලු අඩයටි (හෙල්ල​) විසි කිරීමේ අති ශූරයෙක්. හම්සා සහ අලී ගේ කඩු හරඹ හැකියාව නිසා ඔවුන් ව කඩු සටනකින් මරා දැමීම අපහසු බව තීරණය කළ හින්.ද් ඔවුන් දෙදෙනාව මරා දැමීම වාෂිට බාර කළා.

ක්‍රි.ව​. 624 දෙසැම්බර් 10 වැනිදා අබු සුෆියාන් තමාගේ හමුදාවත් සමඟ මදීනාව බලා ගමන් කිරීම ඇරඹුවා. මදීනාව දකුණින්, නැගෙනහිරින් සහ බටහිරින් තරණය කිරීමට අපහසු කඳු වලින් යුක්ත වුනු නිසා ඔවුන්ට පහර දීමට තිබූ එකම දිශාව උතුරින්. ඒ නිසා ඔවුන් දින දහයක ගමනකින් පසු මදීනාවට උතුරින් කඳවුරු ලෑවා.

මුස්ලිම් වරුන් ගේ සූදානම​

විශාල හමුදාවක් මදීනාව බලා ගමන් කළ බව දැනගත්ත මදීනා වැසියන් කැළඹුනා. මුහම්මද් තුමා වහාම යුධ මන්ත්‍රණයක් කැඳෙව්වා. එහිදී මුස්ලිම් වරු ප්‍රධාන අදහස් දෙකක් ඉදිරිපත් කළා.

අබ්ද් අල්ලාහ් ඉබ්න් උබෙයි සහ අබු බකර් ඇතුළු ජේෂ්ඨ මුස්ලිම් වරුන් ගේ අදහස වුනේ මදීනා නගරය තුළට වී සිටීම වඩා සුරක්‍ෂිත බවයි. මදීනා නගරයේ බලකොටු සහ වෙනත් ගොඩනැගිලි තුළට වී ආරක්‍ෂිත සටනක් කිරීමෙන් මක්කා හමුදාව පළවා හැරිය හැකි බව ඔවුන් ගේ අදහස වුනා.

නමුත් තරුන මුස්ලිම් වරු කියා සිටියේ ඉදිරියට ගොස් මක්කා හමුදාවට ප්‍රහාරයක් එල්ල කිරීමෙන් ඔවුන් ව පළවා හැරීම වඩා සුදුසු බවයි.

අවසානයේ මුහම්මද් තුමා තරුණ මුස්ලිම් වරුන් ගේ අදහසට එකඟ වුනා. ඒ අනුව ලහි ලහියේ හමුදාවක් එක් රැස් කෙරුනා. පාබල සෙබළු 1000 ක් එක් කර ගන්න ඔවුන්ට හැකි වුනත් ඔවුන් සතුව සිටියේ අසුන් හතර දෙනෙක් පමණයි. හමුදා ශක්තිය අතින් ඔවුන්ට තිබුණු පාඩුව අවම කර ගැනීම සඳහා භූමියේ වාසිය උපරිමයෙන් ලබා ගැනීමට ඔවුන්ට සිදු වුනා.

ඒ අනුව ඔවුන් තමාගේ හමුදාව ස්ථාන ගත කළේ මක්කා හමුදාවට නැගෙනහිර දෙසින් පිහිටි උහුද් කඳු වැටිය​ පාමුල.

උහුද් කඳුවැටිය​

යුධ පිටිය​

බදර් හි සටනේ මෙන් නොව​, මේ වර වර්‍ෂාවෙන් බලපෑමක් නොවුනු නිසා මක්කා හමුදාවට තමාගේ අසරු බල​ඇණිය සටනට යොදාගත හැකිව තිබුණා. මක්කා අසරුවන් තමාගේ වම් සහ දකුණු අංශ වලට පහර දුන්නොත් සිදු වෙන නියත විනාශය ගැන දැන සිටි මුහම්මද් තුමා තම හමුදාව ස්ථාන ගත කළේ වම් සහ දකුණු අංශ ආරක්‍ෂිය වෙන පරිද්දෙන්.

සටන් බිම පිහිටා තිබුනේ මක්කාවට මදක් උතුරින් පිහිටි උහුද් නම් විශාල කඳුවැටියක් අසල​. මක්කා හමුදාව උහුද් කඳුවැටියට තරමක් බටහිරින් කඳවුරු ලා සිටියා. මුස්ලිම් හමුදාව රාත්‍රියේදී රහසින්ම මක්කා හමුදාව සහ කඳුවැටිය අතරින් ස්ථානගත වුනා.

මුස්ලිම් හමුදාවේ දකුණු අංශය උහුද් කඳුවැටියේ ඉදිරියට ආ නෙරුමකින් ආරක්‍ෂා වී තිබුනා. ඔවුන් ගේ වම් අංශය නිරාවරණය වී තිබුණු නිසා මුහම්මද් තුමා අසළ වූ කඳු ගැටයක දුනුවායන් 50 දෙනෙක් ස්ථානගත කළා. ඔවුන්ට පැවරුනු කාර්‍යය වුනේ මක්කා අසරු බල​ඇණියෙන් මුස්ලිම් හම්දාවේ වම් අංශය ආරක්‍ෂා කිරීම​. මක්කා අසරුවන් ඉදිරියට එන හැම විටම ඊ ප්‍රහාර මගින් ඔවුන් පසු බැස්සවීම ඔවුන්ට බාර වුනා.

දුනුවායන් රැඳවූ කඳුගැටය​

ඔවුන්ට ලැබුණේ එකම අණක්:
"සටනේ මොනවා සිදු වුනත්, කිසිම අවස්ථාවක කඳු ගැටෙයෙන් බසින්න එපා. දිගටම කඳු ගැටය මත රැඳී සිටින්න​."

මුස්ලිම් පාබල හමුදාව මෙයෙහවුනේ හම්සා ගේ නායකත්වයෙන්. ඔවුන් උහුද් කඳුවැටිය පාමුල සටන සඳහා පෙළ ගැසුනා.

සටන ඇරඹීම​

පසුදා උදෑසනම හමුදාවන් සටන සඳහා සූදානම් වුනා. සටන ඇරඹෙන්න ඔන්න මෙන්න තිබියදී මදීනාවෙන් පිටතට පැමිණ ප්‍රහාරාත්මක සටනක් කිරීම ගැන නොසතුටින් උන් අබ්ද් අල්ලා ඉබ්න් උබෙයි තම සහචරයන් 300 ක් සමඟ සටන් බිමෙන් ඉවත්ව නැවත මදීනාව බලා ගියා.

සටන පටන් ගන්නත් පෙර මුස්ලිම් වරුන්ට සෙබළු 300 ක් අහිමි වුනා. දැන් 3000 ක මක්කා හමුදාවකට එරෙහිව සිටියේ 700 ක මුස්ලිම් හමුදාවක් පමණයි.

මක්කා හමුදාවේ ධජය රැගෙන යන්නා වුනේ "තල්හා ඉබ්න් අබු තල්හා" නම් විශිෂ්ඨ රණකාමියෙක්. ඔහු අසුපිටින් මුස්ලිම් හමුදාව ඉදිරිපිටට පැමිණ මුස්ලිම් වරුන්ට ද්වන්ධව සටනක් සඳහා ආරාධනා කළා. ඔහුගේ අභියෝගය පිළිගත්තේ අලී ඉබ්න් අබු තාලිබ්.

තල්හා මක්කාවේ සිටි නම් දැරූ රණකාමියෙක්. ඔහුගේ විනෝදාංශය වුනේ සිංහයන් දඩයම් කිරීම​. නමුත් සටන පැවතුනේ තප්පර කීපයක් පමණයි. අලීගේ මුල්ම කඩු පහරින් තල්හා ගේ හිස දෙපළු වී ගියා.

උහුද් හි සටන​

තල්හා ගෙන් ගිලිහී ගිය මක්කා ධජය ගැනීම සඳහා ඔහුගේ සොහොයුරා වූ අබු සාද් ඉදිරියට දිව ආවා. නමුත් ඔහුටත් සිදු වුනේ අලී ගේ අසිපත හමුවේ මරනය වැළඳ ගන්න​.

ඉන්පසුව ඉදිරියට ආවේ තල්හා ගේ තවත් සොහොයුරෙක් වුනු උත්මාන්. මෙවර ඔහුව පිළිගත්තේ හම්සා. කඩු සටන අවසන් වුනේ උත්මාන් මිය යාමෙන්.

මෙවිට අලීට එරෙහිව තල්හා ගේ ඥාතීන් දෙදෙනෙක් වුනු අර්තාත්, ෂුරේයි සහ ඔවුන් ගේ සේවකයා වුනු සවාබ් ඉදිරියට ආවා. ඔවුන් තිදෙනා සමඟම සටන් වැදුණු අලී ඔවුන් තුන් දෙනාම මරා දැම්මා.

ඒ අතරේ තල්හා ගේ පුතුන් තිදෙනා වුනු මුසාෆි,  අල්-හරිත් සහ කිලාබ් අලී වෙත කඩා පැන්නේ තම පියාගේ පලිය ගැනීමට​. නමුත් මුස්ලිම් හමුදාවේ සිටි අසීම් ඉබ්න් තහීත් ක්‍ෂණික හී ප්‍රහාර දෙකක් මගින් මුසාෆි සහ අල්-හරිත් මරා දැම්මා. කිලාබ් සමඟ සටනට එලැඹි සුබයිර් ඉබ්න් අල්-අවම් ඔහුවත් මරා දැම්මා.

සුළු වේලාවක් ඇතුලත මුස්ලිම් වරු විසින් මක්කා හමුදාවේ ධජය රැගෙන යන්නා සහ ඔහුගේ සහයට ආ අට දෙනෙක් මරා දැමීම නිසා මක්කා හමුදාව දැඩි තිගැස්මකට ලක් වුනා. විශේෂයෙන් බදර් හි ඔවුන්ට එරෙහිව දරුණු ලෙස සටන් වැදුණු අලී එක කඩු පහරින් ඔවුන් ගේ විශිෂ්ඨම රණකාමියා මරා දැමීම මක්කා වරුන් තැති ගැන්වීමට සමත් වුනා.

සටන​

ද්වන්ධව සටන් වලින් ජය ගත් පසු මුහම්මද් තුමා මුස්ලිම් වරුන්ට පහර දීමට අණ කළා. මුස්ලිම් හමුදාව මක්කා හමුදාව වෙත කඩා පැන්නා.

මේ අතර හින්.ද් ප්‍රමුඛ මක්කා කාන්තාවෝ මක්කා පෙළ පිටුපස සිට කවි ගයමින්, රබන් වයමින් තම හමුදාව දිරිමත් කළා.

"හිමිදිරි තාරකාවේ දියණියන් අපි වෙමු
සේද යහනාවන් මත හිඳ ඔබ දෙස බලා සිටිමු
ඔවුන් වනසන්න​, අපි සදහටම ඔබේ වෙමු
පළායන්න​, කිසිදිනෙක ඔබ වැළඳ නොගමු"

හම්සා සහ අලී ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් එල්ල වුනු ප්‍රහාරය මැඩ පවත්වන්න මක්කා වරුන්ට හැකි වුනේ නෑ. ඉක්‍රිමා සහ කාලිද් තමාගේ අසරු බල​ඇණි මුස්ලිම් වරුන් ගේ වම් සහ දකුණු අංශයන් වෙත මෙහෙයවන්න දැඩි උත්සහයක් ගත්තත්, උහුද් කන්ද සහ මුස්ලිම් වරු ගේ හී ප්‍රහාර නිසා ඒ උත්සහයන් ව්‍යර්ථ වුනා. ක්‍රමයෙන් මුස්ලිම් වරු ඉදිරියට ඇදුනා.

මක්කා වරුන් ගේ පෙළ කීප තැනකින් බිඳ වැටුනා. පළා යන සතුරන් ලුහුබඳිමින් මුස්ලිම් වරු මක්කා වරුන් ගේ කූඩාරම් අසලටම පැමිණියා. මුස්ලිම් වරු තවත් විශිෂ්ඨ ජයග්‍රහණයක් අත ළඟ​.

ඒත් මේ වෙලාවේ බලාපොරොත්තු නොවු දෙයක් සිද්ධ වුනා. මුස්ලිම් පාබල හමුදාව මක්කා කූඩාරම් අසලටම ආ බව දුටු කඳු ගැටය මත රඳවා සිටි දුනුවායන් සටන අවසන් වූ බව නිගමනය කරලා කූඩාරම් වල ඇති දේ පැහැර ගැනීම සඳහා පාබල සෙබළුන්ට එක් වීමේ අදහසින් තමාගේ ස්ථානය අතහැර කඳු ගැටයෙන් පහළට බැස්සා.

අති ශූර යුධ සෙබළෙක් වුනු කාලිද් ඉබ්න් අල්-වලීද් තමාගේ අවස්ථාව දැක්කා. මක්කා අසරු හමුදාවේ දකුණු අංශය මෙහෙයවූ ඔහු දුටුවේ මුස්ලිම් හමුදාවේ වම් අංශය නිරාවරණය වී ඇති ආකාරය. ඔහු වහාම තම අසරු බල​ඇණිය මෙහෙයවමින් කඳු ගැටය වටා ගොස් මුස්ලිම් හමුදාවේ පසුපසට කඩා වැදුණා.

හදිසියේම එල්ල වූ මේ ප්‍රහාරයෙන් මුස්ලිම් හමුදාව සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ වැටුනා. ඔවුන් ආපසු හැරී උහුද් කඳුවැටිය කරා දිවගියේ තමාගේ පසුපස ආරක්‍ෂා කර ගන්න. මේ අතර මුස්ලිම් හමුදාවට දෙවන මරු පහරත් එල්ල වුනා.

වාෂි තමාගේ අඩයටිය ගෙන රහසින්ම හම්සා සිටි දිශාවට පැමිණ​ ඈත සිටම අඩයටියෙන් පහර දුන්නා. පපුව විනිවිද ගිය අඩයටි ප්‍රහාරයෙන් හම්සා එතැනම මැරී වැටුනා.

ඒ අතරේ එල්ල වුනු ගල් ප්‍රහාරයකින් මුහම්මද් තුමාගේ කටට බරපතල තුවාල සිදු වුනා. මුවින් රුධිරය වෑහෙමින් ඇද වැටුනු මුහම්මද් තුමා දුටු මුස්ලිම් හමුදාව එකා මෙන් ආපසු හැරී පළා ගියා. උහුද් කඳුවැටිය වෙත පලා ගිය වුන් දිවි ගලවා ගැනීමට සමත් වුනත්, මදීනාව වෙත පලා ගිය පිරිසක් අසරුවන් විසින් ලුහුබැඳ මරා දැම්මා.

සටන් බිමේ ඇද වැටුනු මුහම්මද් තුමා රැක ගැනීමට ඉදිරිපත් වුනේ අලී ඇතුළු දෙළොස් දෙනෙක් පමණයි. මක්කා අසරුවන් ගෙන් එල්ල වුනු දරුණු ප්‍රහාර මැඩ පවත්වමින් මුහම්මද් තුමාව උහුද් කඳුවැටිය දක්වා රැගෙන යන්න මේ පිරිස සමත් වුනා.

සටනින් මුස්ලිම් වරු 85 ක් සහ මක්කාවරු 30 පමණ මිය ගියා. මුස්ලිම් වරුන්ට අත්වූ දරුණුම පහර වුනේ ඔවුන් ගේ ප්‍රධාන සෙනවියා වුණු හම්සා මිය යාම​.

මුස්ලිම් වරු කඳුවැටිය මත හිඳ සටන් බිම දෙස බලා සිටියේ මක්කා හමුදාව සටන් බිමෙන් ඉවත්ව යන තුරු. මක්කා සෙබළුන් මිය ගිය සගයන් ගේ සිරුරු එකතු කිරීමේ සහ මියගිය මුස්ලිම් සෙබළුන් ගේ බඩු පැහැර ගැනීමේ යෙදී සිටියදී හින්.ද් හම්සා ගේ මළ සිරුර වෙත ළං වුනා.

හම්සා මිය ගොස් තිබීම ගැන ඇය සිටියේ ඉතාමත් ප්‍රීතියෙන්. තම පිහියෙන් හම්සා ගේ මල සිරුරේ බඩ කපා විවර කළ ඇය හම්සා ගේ අක්මාව කපා ඉවතට ගෙන කඳුමත හිඳ තමා දෙස බලා සිටි මුස්ලිම් වරුන්ට පෙන්නුවා. ඉන්පසු ඇය මුස්ලිම් වරු භීතියෙන් ගල් ගැසී බලා සිටියදී ලේ වැකෙන අක්මාවෙන් කොටසක් කටින් කඩාගෙන විකා, ඉවතට දැමුවා. ඉන්පසුව ඇය අසා සිටිය අයගේ ඇඟ භීතියෙන් හිරිවැටෙන හඬින් ජයඝෝෂාවක් නංවා ඉවත්ව ගියා.

හම්සා ගේ සොහොන​

සටනින් පසු

දින කීපයක් මදීනාව අවට රැඳී සිටිමින් තමාගේ බලය ප්‍රදර්ශනය කළ මක්කා හමුදාව නැවත මක්කාවට පැමිණියා.

අබු සුෆියාන් ගේ නායකත්වය මක්කාවේ තහවුරු කරන්න මේ ජයග්‍රහණය සමත් වුනා. දැන් ඔහුට තිබුනේ තමාගේ සැලැස්මේ දෙවන කොටස ක්‍රියාත්මක කිරීම​. ඒ සඳහා ඔහු ක්‍රමයෙන් මදීනාව අවට වාසය කළ බෙදුවියන් ගෝත්‍රයන් ගේ සහය ලබා ගන්න උත්සහ කළා.