ගන්නෝරුව හටන​

පසුබිම​

1630 අසාර්ථක වෙන කොන්ස්තන්තීනු ඩි සා ගේ උඩරට ආක්‍රමනයෙන් පස්සෙ ලංකාවේ පෘතුගීසි බලය දුර්වල වෙනවා. ඒත් උඩරට රජු වුනු සෙනරත් රජතුමා දුර්වල පාලකයෙක් නිසා මේ තතවයෙන් ප්‍රයෝජන ගන්න සිංහලයන්ට බැරි වෙනවා. ඒ නිසා පෘතුගීසින් නැවතත් ප්‍රතිසංවිධානය වෙලා උඩරටට එරෙහිව හිරිහැර කිරීම් පටන් ගන්නවා. මේ හිරිහැර කිරීම් වලින් පීඩාවට පත් වෙන සෙනරත් රජු පෘතුගීසින් එක්ක සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කරනවා. ඒ අනුව වාර්‍ෂිකව ඇතුන් දෙදෙනෙක් පෘතුගීසින්ට ලබා දෙන්නත්, මඩකලපුව කොටුව පෘතුගීසින්ට බාර දෙන්නත් උඩරට එකඟ වෙනවා.

1635 දී සෙනරත් රජු මිය යාමත් එක්කම ඔහුගේ පුත් දෙවෙනි රාජසිංහ සිහසුනට පත් වෙනවා. රාජසිංහ රජතුමා සෙනරත් රජු ට වඩා යුධ කාමී සහ උපායශීලී අයෙක්. ඒ වගේම ඔහු පෘතුගීසින්ව ලංකාවෙන් එලවා දැමීමේ දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් පසු වුනා.

රාජසිංහ රජු වටහා ගන්නවා නාවුක බලයක් නැතුව පෘතුගීසින්ව එලවා දැමීම සිහිනයක් පමණයි කියලා. ඒ නිසා ඔහු පෘතුගීසින් එක්ක කරට කර සිටිය හැකි නාවුක බලයක් සහිත මිතුරෙක්ව හොයනවා. ඔහුට හමු වෙන්නේ ඕලන්දක්කාරයන්.

ලන්දේසි යුධ නැවක්

මේ වන විට ඕලන්දය වර්තමාන ඉන්දුනීසියාව පදනම් කරගත්ත වෙළඳ අධිරාජ්‍යයක් පෙරදිග ගොඩ නංවමින් ඉන්නවා. මේ නිසා ඔවුන්ට ලංකාවේ වරායක් අතිශයින් වැදගත් වුනා. රාජසිංහ රජතුමා 1636 දී ලන්දේසින් සමඟ සාකච්ඡා පටන් ගන්නවා. ඒ අනුව ලංකාවේ පෘතුගීසින්ට එරෙහිව කෙරෙන යුද්ධයකදී රජතුමාට උදව් දෙන්න ලන්දේසින් එකඟ වුනු අතර​, එහි හිලව්වට මඩකලපුව කොටුව ලන්දේසින්ට ලබා දෙන්න රාජසිංග රජතුමා එකඟ වෙනවා.

මේ ගැන පෘතුගීසින්ට දැන ගන්න ලැබුනු විට ඔවුන් අතිශයින් කලබලයට පත් වෙනවා. එවකට ලංකාවේ කපිතන් - ජනරාල් ධූරය දැරූ දියේගෝ ඩි මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ තීරණය කරන්නේ ගොඩබිමින් උඩරැටියන් සහ මුහුදෙන් ලන්දේසින් එක්ක කරන සටනකින් ජය ගැනීමට පෘතුගීසින්ට නොහැකි වන බව​. මේ නිසා ඔහු ගෝවට යෝජනා කරනවා ලන්දේසින් ලංකාවට එන්න කලින් උඩරටට පහර දීලා උඩරට අල්ලා ගැනීමට​. තත්වය සලකා බලන ගෝවේ ප්‍රතිරාජයා ඔහුගේ යෝජනාවට එකඟ වෙනවා.

නමුත් මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ කියන්නෙ පළපුරුදු සොල්දාදුවෙක්. මීට කලින් උඩරට ආක්‍රමනය කළ සියළුම පෘතුගීසි හමුදාවන්ට අත්වුනු ඉරණම ඔහු ඉතා හොඳින් දැන සිටියා. මේ නිසා ඔහු අළුත් උපායක් ගැන කල්පනා කළා.

කුමන්ත්‍රනය​

මේ සඳහා මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ උපයෝගී කරගන්න අදහස් කළේ උඩරට රජවාසලේ තිබුනු අභ්‍යන්තර ආරවුල්.

විමලධර්මසූරිය රජතුමා උඩරට සිහසුනට පත් වෙන්නේ දෝන කතිරිනා හෙවත් කුසුමාසන දේවිය සරණපාවා ගෙන​. ඒ ඔහු රාජවංශිකයෙක් නොවුනු නිසා.කුසුමාසන දේවියට දාව ඔහුට දරුවන් පස් දෙනෙක් ලැබෙනවා. ඒ මහ අස්තාන බණ්ඩාර​, කුමාරසිංහ​, විජේපාල​, සූරිය දේවි සහ සාමා දේවි.

විමලධර්මසූරිය රජතුමා 1604 දී මියගිය පසු රජවෙන්නේ ඔහුගේ සොහොයුරා වූ සෙනරත්. ඒ ඔහුගේ දරුවන් කුඩා වියේ පසු වූ නිසා. රජ උරුමය තහවුරු කරගන්න සෙනරත් රජුත් කුසුමාසන දේවිය සරණපාවා ගන්නවා. ඔහුට දාව කුසුමාසන දේවියට ලැබෙන දරුවා මහ අස්තාන​. දෙවෙනි රාජසිංහ නමින් පසුව රජ වෙන්නේ ඔහු.

සිංහල සම්ප්‍රදාය අනුව සෙනරත් ගෙන් පසුව රජ වීමට නියමිත වෙන්නෙ මහ අස්තාන බණ් ඩාර කුමාරයා. නමුත් සෙනරත් රජුට ඕන වෙනවා තමාගේ පුතා වන මහ අස්තාන කුමාරයා සිහසුනේ තබන්න​. මහ අස්තාන බණ්ඩාර කුමාරයා 1612 දී මිය යනවා. බොහෝ දෙනා සැක කරන්නේ ඒ වස දීමෙන් කියලා.

මහ අස්තාන බණ්ඩාර කුමරා ගේ අවමගුල​

විජේපාල​, කුමාරසිංහ සහ මහ අස්තාන කුමාරවරු තුන් දෙනා තරුණ වයසට එළඹෙනවා. සෙනරත් රජු මහළු වියට එළඹෙද්දි ඔහු යෝජනා කරනවා උඩරට රාජ්‍යය තුනට මහනුවර​, ඌව සහ මාතලේ යනුවෙන් තුනට බෙදලා එක් කුමාරයක් මහනුවර අගරජු වෙන විදිහටත්, අනෙක් කුමාරවරු දෙදෙනා යුවරජුන් වන විදිහටත් රාජ්‍යය උරුම කරන්න​.

මේ සඳහා ඔහු යොදා ගන්නේ කුසපත් ඇදීමේ ක්‍රමයක්. කොහොම හරි කුසපත් ඇදීමෙන් මහ අස්තාන කුමාරයට මහනුවරත්, කුමාරසිංහ කුමාරයාට ඌවත්, විජේපාල කුමාරයාට මාතලේත් ලැබෙනවා. සිංහල සම්ප්‍රදායට සම්පූර්නයෙන්ම පටහැනි මේ රාජ්‍යය බෙදිල්ල ගැන කුමාරසිංහ සහ විජේපාල කුමාරවරු ප්‍රසාදයට පත් වෙන්නේ නෑ. සම්ප්‍රදාය අනුව අගරජු වෙන්න ඕනෙ කුමාරසිංහ කුමාරයා.

දෙවෙනි රාජසිංහ රජතුමා

සෙනරත් රජු 1635 දී මිය යාමත් එක්කම රාජ්‍යය තුනට බෙදලා කුමාරවරු තුන් දෙනාට හිමි වෙනවා. 1637 දී කුමාරසිංහ කුමරා හදිසියේ මිය යනවා. ඒ එක්කම රාජසිංහ රජු ඌවත් තමාගේ පාලනයට නතු කර ගන්නවා. කුමාරසිංහ කුමරා මිය ගිය ආකාරය ගැන උඩරැටියන් අතර නොයෙක් කට කතා පැතිර යනවා. ඒ එක්කම විජේපාල කුමාරයා වටහා ගන්නවා තමාගේ තත්වය ආරක්‍ෂා සහිත නොවන බව​.

පෘතුගීසින් මේ වෙලාවෙදි තමයි විජේපාල කුමාරයා එක්ක රහස් සාකච්ඡා පටන් ගන්නෙ. උඩරට ආක්‍රමනයකදී තමාට සහය දුන්නොත් උඩරටා සිහසුන ලබාදෙන බවට ඔවුන් විජේපාල කුමරාට පොරොන්දු වෙනවා. විජේපාල කුමාරයා ඒකට එකඟ වෙනවා.

ඩියේගෝ ඩි මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ තමාගේ ආක්‍රමනයේ සාර්ථකත්වය සම්පූර්නයෙන්ම වගේ රඳවන්නේ විජේපාල කුමාරයාගේ සහය මත​.

ආක්‍රමනයට සූදානම් වීම​

මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ ආක්‍රමනය පිළිබඳ අදහස තමාගේ යුධ කවුන්සිලය ඉදිරියේ තියනවා. ඒත් නොසිතූ විදිහට ඔහුට විශාල ප්‍රතිරෝධයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වෙනවා. ඔහුගේ ජේෂ්ඨ නිලධාරීන්, කපිතන් වරු, වැඩි දෙනෙක් සහ "කසාදෝස්" හෙවත් කොළඹ නගරයේ පදිංචි වුනු විවාහක යුධ සේවයේ නොයෙදුනු පෘතුගීසින් වැඩි දෙනෙක් ආක්‍රමනයට තරයේ විරුද්ධ වෙනවා. ඔවුන්ගේ අදහස වෙන්නේ ඒක සිය දිවි නසාගැනීමක් බව​.

නමුත් පෘතුගීසි හමුදාවේ දෙවැනි ජේෂ්ඨ නිලධාරියා වන කපිතන් - මේජර් දමියාඕ බොටාඩෝ යුධ කවුන්සිලය අමතා උද්වේගකර කතාවක් පවත්වනවා. ලන්දේසින් ගෙන් එල්ල විය හැකි අනතුර පිළිබඳව ඔහු කවුන්සිලයට කරුණු පැහැදිලි කරනවා. අවසානයේදී ආක්‍රමනය පිළිබඳ යෝජනාව සම්මත වෙනවා.

ආක්‍රමනයට පෙර සූදානම කෙරෙන්නේ ඉතාමත් රහසිගතව​. මොලුක්කාවේ සිට පෘතුගීසි සෙබළු 200 ක් කොළඹට එන්නේ ආක්‍රමනයට සහය වෙන්න​. මාතර​, සබරගමුව, හතර කෝරළේ සහ හත් කෝරළේ දිසාවේ වරුන්ට තමාගේ ලැස්කොරින් සෙබළු සමඟ මැණික්කඩවර බලකොටුවට එන්න අණ ලැබෙනවා. ඒ එක්කම ලංකාවේ ස්ථානගත කර සිටින සියළුම පෘතුගීසි සෙබළුන් ආක්‍රමනය සඳහා යොදා ගැනෙනවා. බලකොටු වල ආරක්‍ෂාව සඳහා රෝගී වුනු කිහිපදෙනෙක් පමණක් නවතනවා.

සිංහල ලැස්කොරින් සෙබළුන් මත රඳා පැවතීමේ අවදානම ගැන හොඳ අවබෝධයක් තිබුනු මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ විදේශික ලැස්කොරින් සෙබළුනුත් ආක්‍රමනික හමුදාවට එක් කර ගන්නවා. මේ විදේශික ලැස්කොරින් සෙබළුන් ගෙන් බහුතරය නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ (වර්තමාන මොසැම්බික්) සිට පැමිණි අප්‍රිකාණු ජාතිකයන්. ඊට අමතරව මැලේ සහ කන්නඩි සෙබළුන් ආක්‍රමනික හමුදාවට එක් කර ගැනෙනවා.

1600 - 1650 කාලයේ පෘතුගීසි සෙබළු සහ අප්‍රිකාණු ලැස්කොරින් සෙබළෙක්

කොළඹ​ බලකොටුවට ආහාර සහ වෙනත් දේ විශාල ප්‍රමානයක් රැස් කෙරෙනවා. ආහාර පාන වශයෙන් සහල්, බටර්, කුකුළන්, පාන්, බිස්කට්, රසකැවිලි, මත්පැන් වැනි දේත්, වෙඩි බෙහෙත් විශාල ප්‍රමානයකුත්, ආහාර පිසීම සඳහා තඹ භාජනත් මේ විදිහට එක් කර ගන්නවා.

1638 පෙබරවාරි 27 වෙනිදා පෘතුගීසින් සහ විදේශික ලැස්කොරින් සේනාවන් කොළඹ කොටුවෙන් පිටත් වෙනවා. ඔවුන් මැණික්කඩවරදී සිංහල ලැස්කොරින් සෙබළු එක්ක එකතු වෙනවා. මේ හමුදාව පෘතුගීසි සෙබළු 900 ක් සහ ලැස්කොරින් සෙබළු 5000 කින් සමන්විතයි.

1638 මාර්තු 19 වෙනිදා ආක්‍රමනික හමුදාව මැණික්කඩවරෙන් පිට වෙනවා.

ඒ එක්කම රාජසිංහ රජතුමා අතිශයින් කලබලයට පත් වෙනවා. ඔහුට අවශ්‍යය වෙන්නෙ ලන්දේසි සහය ලැබෙන තුරු පෘතුගීසින් සමඟ යුද්ධයකට එළඹෙන්නේ නැතුව ඉන්න​. මේ නිසා ඔහු ආක්‍රමනය අත් හිටුවන ලෙස ඉල්ලා මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ ට ලිපියක් ලියනවා. මේ ලිපිය ඉතාමත් බැගෑපත් බසින් ලියැවුනු එකක්. එහිදී ඔහු ලන්දේසින් සමඟ සාකච්ඡා කළ බවට පිළිගන්නා අතර ඉදිරියේදී එවැනි දේ නොකරන බවටත්, සාමය රකින බවටත් ප්‍රතිඥා දෙනවා. ඒත් පෘතුගීසින් ඔහුගේ අභිප්‍රාය වටහා ගන්නවා. ඔවුන් ලිපිය නොසලකා හරිනවා.

එයින් නොනවතින රජු තව ලිපි දෙකක් මහනුවර නැවතී සිටි කතෝලික පියතුමන් දෙදෙනෙක් අතේ මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ වෙත යවනවා. සාමාන්‍යයෙන් රණකාමියෙක් විදිහට පිළිගැනෙන රාජසිංහ රජතුමා මේ විදිහට බැගෑපත් වීම තරමක් ගැටළු සහගතයි. සමහරවිට විජේපාල කුමරාගේ පාවාදීම ගැන ඔහු දැනගෙන ඉන්න ඇති. ඒ නිසා පෘතුගීසි ආක්‍රමනය නවතන්න හැකි සෑම උත්සහයක්ම යොදාගන්න ඔහු උත්සහ කරන්න ඇති.

මේ ලිපි වලට පෘතුගීසින් පිළිතුරු දෙන්නේ අවඥා සහගතව​. කපිතන් - මේජර් දමියාඕ බොටාඩො යුධ කවුන්සිලය ඉදිරියේදී ප්‍රකාශ කරන්නේ "කල්ලා බය වෙලා. අපි ඌව කන් කෙටියෙන් කොළඹට ඇදගෙන එමු" කියලා. ඩි මේලෝ කැස්ත්‍රෝ ගේ පිළිතුරු ලිපියේදී ඔහු රාජසිංහ රජතුමාට කියන්නේ ඔහුගේ "අහංකාර හැසිරීම නිසා මහනුවරට ඇවිත් කස පහර දෙන" බව​.

මාර්තු 26 වෙනිදා පෘතුගීසින් අට්ටාපිටියට එනවා. මෙතැන ඉඳලා මහනුවරට තියෙන්නෙ සැතපුම් 9 ක් විතරයි.

රාජසිංහ රජතුමා මහනුවර අත හැරලා මැද මහනුවරට පලා යනවා.

පෘතුගීසින් මහනුවරට ඇතුල් වීම​

මාර්තු 27 වෙනිදා උදේ පෘතුගීසි හමුදාව අවහිරයකින් තොරවම බලන කපොල්ල තරණය කරලා මහනුවරට ඇතුල් වෙනවා. ඔවුන්ට හමුවෙන්නේ අත හැර දැමූ නගරයක්. පෘතුගීසින් නගරය මංකොල්ල කෑමේ සහ ගිනිබත් කිරීමේ නිරත වෙනවා. මාළිගාව සම්පූර්නයෙන්ම ගිනි බත් කරලා දේවාල වල ගෙරි සම් එල්ලූ බව ඔවුන් ගේ වාර්තා වල කියැවෙනවා. ඒ එක්කම විශාල වස්තුවකුත් ඔවුන් පැහැර ගන්නවා.

ඒත් විජේපාල කුමාරයා ඔවුන්ට එකතු වෙන්න එන්නෙ නෑ.

විජේපාල කුමරා අවසන් මොහොතේදී පෘතුගීසින්ට එක නොවීමේ හේතුව අපැහැදිලියි. හේතුව මොකක් වුනත් 27 වෙනිදා හවස් වෙද්දි මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝට වැටාහෙනවා පෘතුගීසින් මහනුවර තනි වුනු බව​.

ඔහු වහාම බලන දක්වා පසු බසින්න තීරණය කරනවා.

පසු බැසීම​

27 වෙනිදා හවස ඔවුන් මහනුවර අත හැරලා කොල්ල කා ගත් ධනයත් සමඟ බලන දක්වා ගමන් අරඹනවා. ඔවුන් අදහස් කරන්නේ එදා රෑ වෙද්දි බලනට එන්න​.

නමුත් ඔවුන් ගමන් අරඹන වහාම විජේපාල තමාගේ මාතලේ සේනාංකයත් එක්ක මහනුවරට එනවා. ඒ පෘතුගීසින්ට එක් වෙන්නෙ නෙවෙයි - පසුබසින පෘතුගීසින්ට ලුහුබැඳ ගිහින් පහර දෙන්න​. සිංහල හමුදාවේ හිරිහැර කිරීම් නිසා පෘතුගීසි හමුදාවට ගමන් කරන්න වෙන්නෙ හෙමින්. ඒ නිසාම ගැටඹෙට එද්දි රෑ බෝ වෙලා ඉවරයි.

කළුවරේ මහවැලි ගඟ තරනය කිරීම නුවනට හුරු නැති බව තීරණය කරන මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ ගැටඹේ කඳවුරු ලා ගන්නවා.

ඒ එක්කම විජේපාල කුමරා ගේ සේනාව පෘතුගීසින්ව වට කරනවා. මේ වට කිරීම නිසා ඔවුන්ට ගඟෙන් වතුර ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව අහිමි වෙනවා. මුළු රාත්‍රිය පුරාම පෘතුගීසින්ට පිපාසයෙන් පීඩා විඳින්න සිද්ධ වෙනවා.

රාත්‍රියේදී රාජසිංහ රජතුමාත් තමාගේ සේනාවත් එක්ක ගැටඹේ තොට ට එනවා. එහිදී ඔවුන් විජේපාල කුමරාගේ සේනාවත් එක්ක එකතු වෙනවා.

සටන​

1638 මාර්තු 28 වැනිදා කියන්නෙ ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් යේසු තුමා යෙරුසෙලමට ඇතුළු වීම සමරන "පාම් ඉරිදා" (Palm Sunday) දවස​. එදා උදේම පෘතුගීසි හමුදාව මහවැලි ගඟ තරණය කරන්න පටන් ගන්නවා. සිංහල හමුදාවේ ඊතල සහ වෙඩි ප්‍රහාර මැද විශාල හානි සිදු කරගනිමින් ඔවුන් මහවැලි ගඟ තරණය කරලා එහා ඉවුරේ තියෙන ගන්නෝරුව තැනිබිමට එනවා.

ගන්නෝරුව තැන්නේ දී පෘතුගීසි හමුදාව කොටස් දෙකකට බෙදෙනවා. පෙරමුණු බල ඇණිය සමන්විත වෙන්නෙ පෘතුගීසි සෙබළුන් ගෙන්. ඔවුන් ගේ කාර්‍යය වෙන්නෙ පසුබැසීමට ඉඩ සකස් කර දීම​. පසු බල​ඇණිය සමන්විත වෙන්නේ ලැස්කොරින් සෙබළුන් ගෙන්. කෑම සහ වෙඩි බෙහෙත් පිරවූ කරත්ත අයත් වුනේ මේ කොටසට​.

උඩරැටියෝ පෘතුගීසි හමුදාවේ පසු බල​ඇණියට පහර දෙනවා. ඔවුන් ගේ අදහස වෙන්නේ කෑම සහ වෙඩි බෙහෙත් කරත්ත විනාශ කිරීම​. දරුණු සටනකින් පසුව උඩරැටියන් පසු බසිනවා. ඒත් පෘතුගීසින් ගේ පසු බල ඇණියට දරුණු අලාභ හානි සිද්ධ වෙනවා.

නැවත ප්‍රතිසංවිධානය වීමේ අදහසින් මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ අසල පිහිටි ගන්නෝරුව කඳුගැටය කරා යන ලෙස අණ දෙනවා.

මේ අවස්ථාවේදී සිංහල ලැස්කොරින් සෙබළු පෘතුගීසින් හැරදාලා උඩරට හමුදාවට එක් වෙනවා. මෙහි විශේෂත්වය වෙන්නේ මේ සඳහා උඩරැටියන් ගෙන් කිසිම ආරාධනාවක් ඔවුන්ට නොලැබීම​. ඔවුන්ට එල්ල වුනු ප්‍රහාරයේ දරුණු කම මේ පළා යාමට හේතු වෙන්න ඇති.

පෘතුගීසින් සහ විදේශික ලැස්කොරින් සෙබළු ගන්නෝරුව කඳු පාමුල තනි වෙනවා. ඔවුන් හාත් පස ඉන්නෙ 20,000 ක පමණ උඩරට හමුදාවක්.

ගන්නෝරුව කඳු ගැටය ඝන කැලෑ ආවරණයක් සහ ගල් පර්වත වලින් සමන්විත, ආරක්‍ෂක සටනකට ඉතා සුදුසු තැනක්. ඒත් කඳු ගැටය උඩට නැගලා උඩරට හමුදාවට මුහුණ දෙනවා වෙනුවට මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ කරන්නේ සතුරා දෙසට කඩා වැදීම​.

මේ කඩා වැදීම සිද්ධ වෙන්නෙ මැදින් යන ප්‍රධාන බල ඇණියක් සහ දෙපසින් යන ආධාරක බල ඇණි දෙකක් විදිහට.

උඩරට හමුදාව මේ ප්‍රහාරයට මුහුණ දෙන්නේ ඉතාම ක්‍රමානුකූල විදිහට​. මුලින්ම තුවක්කු ගත් සෙබළු පෙලක් ඉදිරියට දුවගෙන එන පෘතුගීසින්ට වෙඩි ප්‍රහාරයක් එල්ල කරනවා (සිංහල හමුදාවක් තුවක්කු ගත් සෙබළු සමූහයක් වශයෙන් යොදා ගන්න ප්‍රථම අවස්ථාව මේක​). මේ වෙඩි ප්‍රහාරයෙන් පෘතුගීසින්ට දැඩි අලාභ හානි සිදු වූ බවත් හාත්පස දුමාරයෙන් වැසී ගිය බවත් සඳහන්.

ඊට පස්සෙ පෘතුගීසින්ට මුහුණ දෙන්න වෙන්නෙ දුනුවායන්ට​. මේ දුනුවායන් හෙලි ගත්ත සෙබළු පෙළක් පසු පසට වී ආරක්‍ෂා සහගතව පෘතුගීසින්ට ඊ ප්‍රහාරයක් එල්ල කරනවා.

පෘතුගීසි සෙබළු විශාල ප්‍රමානයක් මිය ගියත්, ඉතුරු වෙන සෙබළු උඩරැටියන් අතරට කඩා වදිනවා. ඉතාම දරුණු උරෙන් උර ගැටී කරන සටනක් ඇති වෙනවා. උඩරැටියන් පෘතුගීසින්ව සම්පූර්නයෙන්ම වට කරලා හැම පැත්තෙන්ම ප්‍රහාර එල්ල කරනවා.

ටික වෙලාවකින්ම පෘතුගීසි හමුදාව සම්පූර්නයෙන්ම වගේ විනාශ වෙනවා. සටනේ අවසාන හරියේදී පෘතුගීසි සෙබළෙක් තම තුවක්කුවෙන් කපිතන් - මේජර් දමියාඕ බොටාඩො හිසට වෙඩි තියලා මරා දාන්නේ "ද්‍රෝහියා, මේ විනාශයට වග කියන්න ඕනෙ උඹ​" කියමින්.

නොමැරී ඉතුරු වෙන පෘතුගීසින් කීප දෙනෙක් නැවත ගන්නෝරුව කඳු ගැටය උඩට දිව යන්නේ ආරක්‍ෂාව පතාගෙන​. ඒත් ඔවුන් පසු පස ලුහුබැඳ යන උඩරැටියන් ඔවුන් ව කඳු ගැටය උඩදී මරා දානවා.

මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ ගේ මළ සිරුර හමු වෙන්නේ නෑ. ඔහු සිරකරුවන් අතර ඉන්නෙත් නෑ. ඔහුට සිදු වුනු දෙය අභිරහසක්. බොහෝ විට ඔහු ගේ මළ සිරුර හඳුනාගන්න බැරි තරම් විකෘති වෙන්න ඇති. දරුණු තුවාල ලබලා සටන් බිමේ වැටී ඉන්න මේලෝ ඩි කැස්ත්‍රෝ ගේ බෑණා වන ෆෙර්නාඕ ඩි මෙඩොන්කා ෆුර්ටාඩෝ විජේපාල කුමාරයා යටතට පත් වෙනවා. විජේපාල කුමරා ඔහුට සාතු කරලා තමාගේ යටතට ගන්නවා.

තුවාල ලැබූ සහ සිරභාරයට පත් පෘතුගීසින්ට සහ විදේශික ලැස්කොරින් සෙබළුන්ට උඩරැටියන් සලකන්නේ ඉතාම කුරිරු විදිහට​. තුවාල ලබා වැටී ඉන්න පෘතුගීසින් බොහොමයක් දෙනා ඔවුන් ගේම තුවක්කු වලින් පහර දීලා මරා දැමෙනවා. සිරභාරයට ගත් අප්‍රිකාණු, මැලේ සහ කන්නඩි ලැස්කොරින් සෙබළු ගණනාවක් ම සටන් බිමේදීම හිස ගසා මරා දැමෙනවා. මරා දැමුණු සෙබළුන් ගේ ලෙයින් ගන්නෝරුව බිම ලේ පැහැ ගැන්වුනු බවත්, ලේ ගංගා මෙන් ගලා ගිය බවත්, කපා දැමුණු හිස් පොල් ගෙඩි මෙන් ගොඩ ගසා තිබුණු බවත් සඳහන්.

පණපිටින් සිරභාරයට ගැනෙන්නේ පෘතුගීසි සෙබළු 100 කටත් අඩු ප්‍රමානයක්.

අවසානය​

ගන්නෝරුව සටන පෘතුගීසින් ගේ රණකාමීත්වයේ අවසාන ජවනිකාව​. ඔවුන් ලංකාවේ රැඳී ඉන්නේ තව අවුරුදු 20 ක් පමණයි. 1640 දී ලන්දේසි හමුදා ලංකාවට ගොඩ බසිනවා. පෘතුගීසින් උඩරැටියන් සහ ලන්දේසින් ගේ ඒකාබද්ධ හමුදාවන් සමඟ වසර 18 ක ඉතාමත් දුෂ්කර යුද්ධයක ඉතාමත් නිර්භීත විදිහට නියැලුනත්, ලන් දේසින් ගේ යුධ බලය සමඟ ගැටෙන්න ඔවුන්ට හැකි වෙන්නේ නෑ. 1658 දී ලංකාවෙන් පෘතුගීසින් සම්පූර්නයෙන්ම අතුගා දැමෙනවා.

මන්නාරමේදී පෘතුගීසින් සහ ලන්දේසින් අතර ගැටුමක්

ඒ වගේම ගන්නෝරුව සටන උඩරට රාජ්‍යයයේ අවසාන යුධ වික්‍රමය​. ලන් දේසින් සහ ඉංග්‍රීසින් හමුවේ තම ස්වාධීනත්වය තවත් අවුරුදු 177 ක් පුරාවට රැකගන්න ඔවුන් සමත් වුනත්, සතුරු හමුදාවක් සම්පූර්නයෙන්ම විනාශ කර දමන විශිෂ්ඨ යුධ ජයග්‍රහනයක් ලබන්න ඔවුන්ට හැකි වෙන්නේ නෑ. මෙතැන් සිට එළැඹෙන්නේ උඩරට රාජ්‍යයේ ගරා වැටීම​.