"බොන්සයි" කියන්නේ ජපානයේ ජනප්‍රිය කලාවක්. බොන්සයි කලාවේදී කරන්නේ කුඩා ප්‍රමානයේ ගහකට විශාල ගහක තියෙන ලක්‍ෂන ලබාදීම මගින් විශාල ගහක් කුඩා කරල තියෙනවා යන හැඟීම ඇති කරන එක.
"බොන්සයි" කියන ජපන් වචනයේ තේරුම "නොගැඹුරු බඳුනක සිටුවන ලද" කියන එක. ඒ චචනයෙන් කියැවෙන විදිහටම බොන්සයි ගස් වවන්නේ නොගැඹුරු බඳුන් වල.
බොන්සයි කලාවේ ඉතිහාසය
ජපන් සංස්කෘතියේ බොහෝ දේවල් වගේ බොන්සයි කලාවේත් උපත චීනය.
ක්‍රි.ව. 8 වන සියවසේදී චීනයේ වංශවතුන් ගේ විනෝදාංශයක් වුනේ "පෙන්ජිං" කලාව. එහිදී ඔවුන් කුඩා මැටි බඳුන් වල කුඩා ප්‍රමානයේ ශාක වගා කළා. මේ කාලයේදී ජපානය සහ චීනය අතර නිරන්තර සබඳතා පැවතුනු අතර, චීන සංස්කෘතිය ජපානයට ගලා ආවා. පෙන්ජිං කලාවත් මේ වගේ ආපු එක අංගයක්.
 |
| චීන පෙන්ජිං ගහක් |
මුල් වරට බොන්සයි ගස් ජපන් සිතුවම් වල නිරූපනය කෙරෙන්නේ 11 වැනි සියවසේ දී. නමුත් මේවා හැඳින්වුනේ "බොන්සයි" කියල නෙවෙයි, "හචි නො කි" කියලා. හචි නො කි කියන ජපන් යෙදුමේ තේරුම "කෝප්පයක හිටවපු ගහ" කියන එක. මේ සමයේදී හචි නො කි කලාව සඳහා බහුලව භාවිතා වුනේ බත් කෑමට පාවිච්චි කරන කෝප්ප වල හැඩය ගත් බඳුන්.
කුරු ගස් කලාව බොන්සයි කියලා හඳුන්වන්න පටන් ගත්තේ 18 වන සියවසේ තරම් ඉඳලා. මේ වෙනකොට ජපන් බොන්සයි කලාව චීන පෙන්ජිං කලාවෙන් සෑහෙන තරම් වෙනස් වෙලා ජපන් මුහුණුවරක් අරගෙන. ප්‍රධානම වෙනස වුනේ කෝප්ප හැඩය ගත් බඳුන් වෙනුවට පැතල නොගැඹුරු තැටි හැඩයේ බඳුන් භාවිතා කිරීම. ඊට අමතරව ජපන් බොන්සයි කලාකරුවන් චීන සම්ප්‍රදායෙන් බැහැර වෙලා තමාගේ ගස් වලට වඩාත් සොබාවිකත්වයට නැඹුරු පෙනුමක් දෙන්න උත්සහ කළා. ඒ වගේම විසිතුරු ලෙස සැකසූ චීන බඳුන් වලට වඩා චාම් බඳුන් භාවිතා කරන්න පෙළඹුනා.
ජපන් බොන්සයි කලාව බොහෝ දුරට වර්ධනය වුනේ බෞද්ධ භික්‍ෂූන් අතින් වීම මේකට හේතුවක් වෙන්න පුළුවන්.
18 වෙනි සියවසේ අවසානය වෙද්දි බොන්සයි කලාව සාමාන්‍යය ජනතාව අතර ව්‍යාප්ත වෙලා අවසන්. 1780 දී පමණ කියෝතෝ නගරයේ වාර්‍ෂික බොන්සයි ප්‍රදර්ශනයක් පවා පැවැත්වෙන්න පටන් ගත්තා. ජපානයේ සෑම ප්‍රදේශයකින්ම බොන්සයි ගස් මේ සඳහා ඉදිරිපත් කෙරුනා.
බොන්සයි කලාවේ තාක්‍ෂනය අද පවතින තත්වයට සමාන ස්වරූපයකට පත් වුනේ 20 වැනි සියවසේ මුලභාගයේදී. කම්බි භාවිතයෙන් අතු හැඩගැන්වීම සහ අද භාවිතා කරන ආයුධ වලට සමාන ආයුධ භාවිතය පටන් ගත්තේ ඒ කාලයේදී.
බොන්සයි කලාව ආවට ගියාට කරන්න බෑ. එහිදී අනුගමනය කරන්න ඕන මූලධර්ම කීපයක් තියෙනවා.
බොන්සයි මූලධර්ම මූලික වශයෙන් පදනම් වෙන්නේ බොහෝ ජපන් කලාවන් ගේ මූලය වන "වබි" සහ "සබි" සංකල්ප මත.
වබි කියන්නෙ යම්කිසි දෙයක ඇති චාම් බව සහ දෝෂ සහගත බව. පරිපූර්න නොවන බව. බොන්සායි කලාවේදී මෙය බොන්සයි ගසක අසමමිතික බව වගේ දෙයකින් නිරූපනය කෙරෙනවා.
සබි කියන්නෙ කාලයත් එක්ක යම් කිසි දෙයක ඇති වන ගරා වැටීම. ජරා ජීර්ණ වීම. බොන්සයි කලාවේදී මෙය ඉරි තැළුණු ගස් කඳක්, දිරා ගිය අත්තක් වගේ දෙයකින් නිරූපනය වෙනවා.
(වබි සහ සබි ගැන වැඩි දුරට මෙතැනින්)
බොන්සයි කලාවේ ප්‍රධානම මූලධර්ම කීපයක් මේ විදිහට දක්වන්න පුළුවන්
බොන්සයි කලාවේ මූලිකම දෙය මේක. බොන්සයි ගහක් ප්‍රමානයෙන් කුඩා වෙන්න ඕන. නමුත් අනෙකුත් සියළු ලක්‍ෂන වලින් වැඩුනු ගසක පෙනුම තියෙන්න ඕනෙ.
ඊළඟට වැදගත්ම මූලධර්මය තමයි කලා කරුවාගේ අදෘෂ්‍යමාන බව. කිසිම අවස්ථාවක කලා කරුවා විසින් ගසට කරන ලද "සැත්කම්" පේන්න බෑ. හැම විටම ඒවා සොබාවික පෙනුමක් ලබා දෙමින් නරඹන්නාගෙන් වසන් කළ යුතුයි. උදාහරණයකට කපා දමන ලද අත්තක මුල සකසන්නේ අත්ත දිරා ගිහින් කඩා වැටුනු පෙනුමක් එන විදිහට.
ගසේ කඳ, අතු සහ කොළ තනි තනිව ගත් විටත්, සමස්තයක් විදිහට ගත් විටත්, එකිනෙකා සමඟත් මනා දෘෂ්‍ය සමබරතාවයකින් යුක්ත වෙන්න ඕන. මේ දෘෂ්‍ය සමබරතාවය ලබා ගැනීම සඳහා පිළිපැදිය යුතු නීති රීති ගණනාවක් බොන්සයි කලාකරුවන් විසින් නිර්මානය කරල තියෙනවා.
බොන්සයි ගසක අංග, ඒ කියන්නෙ කඳ, අතු සහ කොළ, අතර මනා අනුපාතයක් තියෙන්න ඕනෙ. ගසක් වැඩුනු ගසක් යන හැඟීම ලබා දෙන්න මේ අනුපාතයක් ඉතාම වැදගත් වෙනවා. මේ අනුපාතයන් පවත්වාගත නොහැකි ගස් වර්ග බොන්සයි සඳහා යොදා ගන්නෙ නෑ. උදාහරණයකට කඳේ ප්‍රමානයට සාපේක්‍ෂව විශාල කොල ඇති ගස් බොන්සයි කලාවට යොදා ගන්නෙ නෑ.
බොන්සයි ගසක් සමමිතිකව නිර්මානය කරන්නෙ නෑ. යම් කිසි අසමමිතික බවක් කලාකරුවා විසින් ඊට ලබා දිය යුතුයි. ඒ මඟින් බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ ගසක සොබාවික පෙනුම ඇති කිරීම.
අවසාන වශයෙන් මේ සියළුම නීති රීති නම්‍යශීලී බව කලාකරුවා වටහා ගත යුතුයි. බොන්සයි කලාවේ මූලික හරයට හානි නොවන පරිද්දෙන් නීති රීති වෙනස් කිරීමට කලාකරුවාට නිදහස තියෙනවා. මේ වෙනස් කිරීම් කොයිතරම් සාර්ථකද කියන එක රඳා පවතින්නෙ කලාකරුවාගේ දක්‍ෂතාවය මත.
අවසාන වශයෙන්, බොන්සයි කලාව සෙන් භික්‍ෂූන් විසින් වර්ධනය කරනු ලැබුවේ කලාවක් වගේම සෙන් භාවනා ක්‍රමයක් විදිහට. ඒ නිසා භාවනාව කියන දෙය මේ සියල්ලට යටින් සියල්ල එක් කරන හුයක් වගේ පවතින්න ඕනෙ.
18 වෙනි සියවසේ අවසානය වෙද්දි බොන්සයි කලාව සාමාන්‍යය ජනතාව අතර ව්‍යාප්ත වෙලා අවසන්. 1780 දී පමණ කියෝතෝ නගරයේ වාර්‍ෂික බොන්සයි ප්‍රදර්ශනයක් පවා පැවැත්වෙන්න පටන් ගත්තා. ජපානයේ සෑම ප්‍රදේශයකින්ම බොන්සයි ගස් මේ සඳහා ඉදිරිපත් කෙරුනා.
බොන්සයි කලාවේ තාක්‍ෂනය අද පවතින තත්වයට සමාන ස්වරූපයකට පත් වුනේ 20 වැනි සියවසේ මුලභාගයේදී. කම්බි භාවිතයෙන් අතු හැඩගැන්වීම සහ අද භාවිතා කරන ආයුධ වලට සමාන ආයුධ භාවිතය පටන් ගත්තේ ඒ කාලයේදී.
බොන්සයි කලාවේ මූලධර්ම
බොන්සයි කලාව ආවට ගියාට කරන්න බෑ. එහිදී අනුගමනය කරන්න ඕන මූලධර්ම කීපයක් තියෙනවා.
බොන්සයි මූලධර්ම මූලික වශයෙන් පදනම් වෙන්නේ බොහෝ ජපන් කලාවන් ගේ මූලය වන "වබි" සහ "සබි" සංකල්ප මත.
වබි කියන්නෙ යම්කිසි දෙයක ඇති චාම් බව සහ දෝෂ සහගත බව. පරිපූර්න නොවන බව. බොන්සායි කලාවේදී මෙය බොන්සයි ගසක අසමමිතික බව වගේ දෙයකින් නිරූපනය කෙරෙනවා.
සබි කියන්නෙ කාලයත් එක්ක යම් කිසි දෙයක ඇති වන ගරා වැටීම. ජරා ජීර්ණ වීම. බොන්සයි කලාවේදී මෙය ඉරි තැළුණු ගස් කඳක්, දිරා ගිය අත්තක් වගේ දෙයකින් නිරූපනය වෙනවා.
(වබි සහ සබි ගැන වැඩි දුරට මෙතැනින්)
බොන්සයි කලාවේ ප්‍රධානම මූලධර්ම කීපයක් මේ විදිහට දක්වන්න පුළුවන්
1. කුරු කිරීම
බොන්සයි කලාවේ මූලිකම දෙය මේක. බොන්සයි ගහක් ප්‍රමානයෙන් කුඩා වෙන්න ඕන. නමුත් අනෙකුත් සියළු ලක්‍ෂන වලින් වැඩුනු ගසක පෙනුම තියෙන්න ඕනෙ.
2. කලාකරුවා ගේ අදෘෂ්‍යමාන බව
ඊළඟට වැදගත්ම මූලධර්මය තමයි කලා කරුවාගේ අදෘෂ්‍යමාන බව. කිසිම අවස්ථාවක කලා කරුවා විසින් ගසට කරන ලද "සැත්කම්" පේන්න බෑ. හැම විටම ඒවා සොබාවික පෙනුමක් ලබා දෙමින් නරඹන්නාගෙන් වසන් කළ යුතුයි. උදාහරණයකට කපා දමන ලද අත්තක මුල සකසන්නේ අත්ත දිරා ගිහින් කඩා වැටුනු පෙනුමක් එන විදිහට.
3. දෘෂ්‍ය සබරතාවය
ගසේ කඳ, අතු සහ කොළ තනි තනිව ගත් විටත්, සමස්තයක් විදිහට ගත් විටත්, එකිනෙකා සමඟත් මනා දෘෂ්‍ය සමබරතාවයකින් යුක්ත වෙන්න ඕන. මේ දෘෂ්‍ය සමබරතාවය ලබා ගැනීම සඳහා පිළිපැදිය යුතු නීති රීති ගණනාවක් බොන්සයි කලාකරුවන් විසින් නිර්මානය කරල තියෙනවා.
4. අංගයන් අතර අනුපාතය
බොන්සයි ගසක අංග, ඒ කියන්නෙ කඳ, අතු සහ කොළ, අතර මනා අනුපාතයක් තියෙන්න ඕනෙ. ගසක් වැඩුනු ගසක් යන හැඟීම ලබා දෙන්න මේ අනුපාතයක් ඉතාම වැදගත් වෙනවා. මේ අනුපාතයන් පවත්වාගත නොහැකි ගස් වර්ග බොන්සයි සඳහා යොදා ගන්නෙ නෑ. උදාහරණයකට කඳේ ප්‍රමානයට සාපේක්‍ෂව විශාල කොල ඇති ගස් බොන්සයි කලාවට යොදා ගන්නෙ නෑ.
5. අසමමිතික බව
බොන්සයි ගසක් සමමිතිකව නිර්මානය කරන්නෙ නෑ. යම් කිසි අසමමිතික බවක් කලාකරුවා විසින් ඊට ලබා දිය යුතුයි. ඒ මඟින් බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ ගසක සොබාවික පෙනුම ඇති කිරීම.
6. නීති වල නම්‍යශීලී බව
අවසාන වශයෙන් මේ සියළුම නීති රීති නම්‍යශීලී බව කලාකරුවා වටහා ගත යුතුයි. බොන්සයි කලාවේ මූලික හරයට හානි නොවන පරිද්දෙන් නීති රීති වෙනස් කිරීමට කලාකරුවාට නිදහස තියෙනවා. මේ වෙනස් කිරීම් කොයිතරම් සාර්ථකද කියන එක රඳා පවතින්නෙ කලාකරුවාගේ දක්‍ෂතාවය මත.
අවසාන වශයෙන්, බොන්සයි කලාව සෙන් භික්‍ෂූන් විසින් වර්ධනය කරනු ලැබුවේ කලාවක් වගේම සෙන් භාවනා ක්‍රමයක් විදිහට. ඒ නිසා භාවනාව කියන දෙය මේ සියල්ලට යටින් සියල්ල එක් කරන හුයක් වගේ පවතින්න ඕනෙ.
No comments:
Post a Comment