මුස්ලිම් සංස්කෘතියේ එන පදවි නාම​

කලීෆා (ඉංග්‍රීසි - කේලිෆ්)

කලීෆා කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "අනුප්‍රාප්තිකයා". මුහම්මද් තුමා විසින් ගොඩ නංවපු ඉස්ලාමීය රාජ්‍යයේ නායකත්වයට එතුමාගෙන් පසුව පත් වුනු අනුප්‍රාප්තිකයන්ව හැඳින්වුනේ මේ නමින්. කලීෆා වරයා සියළුම මුස්ලිම් වරුන් ගේ නායකයා බවට පොදු එකඟතාවයක් තියෙනවා.

ඉමාම්

ෂියා ඉස්ලාමයේ ඉමාම් කියල හඳුන්වන්නේ මුස්ලිම් ප්‍රජාවේ නායකයා. ඔහු අනිවාර්‍යයෙන්ම මුහම්මද් තුමාගේ දියණිය වන ෆාතිමා ගේ පරම්පරාවෙන් පැවත එන අයෙක් විය යුතුයි. පළමු ඉමාම් වරයා වුනේ ෆාතිමා ගේ සැමියා වුනු අලී. අලීගෙන් පසුව ඉමාම් වෙන්නේ ඔහුගේ සහ ෆාතිමා ගේ පුත් හසන්. ඉන් පසුව ඔවුන් ගේ පුතුන් ඉමාම් වරු විදිහට පත් වෙනවා. කලීෆා වරයා හුදෙක් රාජ්‍යය පාලකයෙක් පමණක් වුනාට​, ඉමාම් වරයා අධ්‍යාත්මික නායකයෙකුත් වෙනවා. ෂියා ඉස්ලාමයට අනුව ඉමාම් වරු දෙවියන් විසින් තෝරා ගන්නා අතර, ඔවුන්ට කුරානය පිළිබඳ පරිපූර්ණ අවබෝධයක් තියෙනවා.

සුන්නි ඉස්ලාමයේ ඉමාම් කියල හඳුන්වන්නේ දේව නමැදුමක් මෙහෙයවන පුද්ගලයා. එය ඕනෑම පිරිසක් විසින් කරන නමැඳුමක් මෙහෙයවන පුද්ගලයෙක් වෙන්න පුළුවන්. එතැන සිටින පිරිස අතරින් වඩාත්ම ආගමික අවබෝධය සහිත කෙනා තමයි නමැඳුම මෙහෙයවන්න තෝරා ගැනෙන්නේ. ඊට අමතරව සුන්නි ඉස්ලාමයේ ආගමික විද්වතුන් හඳුන්වන ගෞරව නාමයක් විදිහටත් ඉමාම් යොදා ගැනෙනවා.

එමීර් / අමීර් - (ගැහැණු - එමීරා)

එමීර් කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "අණදෙන්නා", "සෙන්පතියා" නැතිනම් "කුමාරයා". එමීර් කියල හැඳින්වුනේ මුස්ලිම් හමුදාවක ප්‍රධානියෙක්. පසු කාලීනව කුඩා ස්වාධීන රාජ්‍යය වල පාලකයන් තමාව හඳුන්වා ගැනීමට එමීර් කියල යොදාගත්තා.

සුල්තාන් (ගැහැණු - සුල්තානා)

සුල්තාන් කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "බලධාරියා". කලීෆා කෙනෙකුගේ රාජ්‍යත්වය නාමිකව පිළිගන්නා ස්වාධීන මුස්ලිම් රාජ්‍යයක නායකයෙක් හඳුන්වන්න තමයි සුල්තාන් කියන පදවිය භාවිතා වෙන්නේ. උදාහරණයකට අබ්බාසි කලීෆා වරුන් බැග්ඩෑඩයේ ඉඳල ඉස්ලාමීය රාජ්‍යය පාලනය කරද්දී එහි බටහිර කොටස් වල හිටපු තුර්කි ජාතික පාලකයන් නාමිකව කලීෆා ගේ රාජ්‍යත්වය පිළිගත්තත් ඇත්තෙන්ම ඔවුන් කටයුතු කළේ ස්වාධීනව​. මේ පාලකයන් තමාව හඳුන්වා ගත්තේ සුල්තාන් කියලා.

මලික් (ගැහැණු - මලිකා)

මලික් කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "රජු". මුස්ලිම් රටක පාලකයා හැඳින්වුනේ මලික් කියලා. මලික් ගේ සහ සුල්තාන් ගේ වෙනස සුල්තාන් නාමිකව කලීෆා කෙනෙක් යටතේ සිටීමත්, මලික් එසේ නොවීමත්. බොහෝ විට කලීෆා වරයෙක් නොමැති සමයන් ගේ මුස්ලිම් රටවල පාලකයන් තමාව හඳුන්වා ගත්තේ මලික් කියලා. උදාහරණයකට වර්තමාන සවුදි අරාබියේ පාලකයා ගේ නිල නාමය වෙන්නේ මලික්.

උලෙමා / උලමා (ගැහැණු - අලිමා)

උලෙමා කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "උගතා" නැතිනම් "විද්වතා". ඉස්ලාමය ගැන ගැඹුරින් හදාරපු ඒ ගැන පුළුල් අවබෝධයක් ඇති විද්වතෙකුට දෙන ගෞරව නාමයක් තමයි උලෙමා.

අයතොල්ලා

අයතොල්ලා කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "දෙවියන් ගේ සලකුණ​". ඉමාමි ෂියා නිකායේ ඉහළම විද්වතුන් හඳුන්වන නාමය අයතොල්ලා. අයතොල්ලා වරුන්ට නීති සම්පාදයන කිරීමට සහ සාමූහිකව කුරානය අර්ථ දැක්වීමට ඉඩ තියෙනවා.

මවුලාවි / මවුලානා

මවුලාවි කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "උතුමාණන්". මවුලාවි කියන ගෞරව නාමය දෙන්නේ ඉස්ලාමය ගැන ඉතා ගැඹුරු අවබෝධයක් සහිත විශිෂ්ඨ ආගමික විද්වතෙකුට​.

මුල්ලා

මුල්ලා කියන අරාබි වචනයේ තේරුම "ප්‍රධානියා". ඉස්ලාමය ගන යම්කිසි හැදැරීමක් කළ ආගමික දැනුමක් සහිත අයෙකුට දෙන ගෞරව නාමයක්. බොහෝ විට මුල්ලා යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ පල්ලියක ප්‍රධානියෙක්.

ෂෙයික් (ගැහැණු - ෂෙයිකා)

ෂෙයික් වරයෙක් කියන්නේ අරාබි ගෝත්‍රයක නායකයෙක්. මේ පදවිය සහ ඉස්ලාමය අතර සම්බන්ධයක් නෑ. නමුත් සමහර විට ජේෂ්ඨ උලෙමා වරයෙක්ට වැඩි ගෞරවයක් ලබා දෙන්න ෂෙයික් කියල යොදා ගන්නවා.

හජි / අල් හජ්

මක්කා නගරයට හජ් වන්දනාවක නිරත වූ මුස්ලිම් වරයෙක්ට දෙන ගෞරව නමයක්.

පිර් (ගැහැණු - පිරනි)

පිර් කියන පර්සියන් වචනයේ තේරුම "වැඩිහිටියා". පිර් කියල හඳුන්වන්නේ සූෆි ඉස්ලාමයේ ආගමික ගුරුවරයෙක්. ඔහුගේ කාර්‍යභාරය වෙන්නේ ශිෂ්‍යයන්ට මග පෙන්වීම​.