පෙරහැර සහ වැස්ස​

මේක පෙරහැර කාලෙට නුවරට වහිනවා කියල තියෙන ජනප්‍රවාදයේ ගැන කරපු දත්ත විශ්ලේෂනයක්.

ජනප්‍රවාදය :

"පෙරහැර කාලෙට නුවරට වහිනවා"

මේක තරමක් අපහැදිලි ප්‍රකාශයක් නෙ. ඒ නිසා මේ දත්ත විශ්ලේෂනයේ අරමුණ වෙන්නෙ කෙලින්ම මේ ජනප්‍රවාදය තහවුරු කිරීම හෝ බිඳ හෙලීම නෙවෙයි. ජනප්‍රවාදය ආශ්‍රිතව තියෙන දත්ත ඇසුරෙන් වර්‍ෂාපතන රටාවක් හදන්න පුළුවන් ද කියල බලන එක​.

පාවිච්චි කළ දත්ත :

1971 ඉඳල 2001 වෙනකං අනිවත්තේ "කිංස් පැවිලියන්" හෝටලය ආශ්‍රිතව ලබා ගත්ත දෛනික වර්‍ෂාපතන දත්ත​. මේ ස්ථානය මහනුවර නගරයට කිලෝ මීටර් 2 ක් ඈතින් පිහිටි තැනක්.

විශ්ලේෂනයේ සීමාවන්:

පහත කරුණු හේතුවෙන් මේ විශ්ලේෂනය අසම්පූර්න එකක් වෙනවා.

1. දත්ත තියෙන්නෙ අවුරුදු 31 ක පමණයි. වර්‍ෂාපතන රටාවන් හඳුනගන්න මේ දත්ත ප්‍රමානය සෑහෙනවා. නමුත් මීට වඩා සෑහෙන හොඳ නිගමනයකට එන්න පුළුවන් තවත් දත්ත තිබ්බ නම්.

2. දත්ත තියෙන්නෙ එක ස්ථානයක පමණයි. මේකෙන් මහනුවර ප්‍රදේශයේ හොඳ නියෝජනයක් ලැබෙන්නෙ නෑ.

3. දත්ත ලබාගත්ත ස්ථානය මහනුවර නගරයට කිලෝමීටර් 2 ක් ඈතින් පිහිටි තැනක්. මේ දුර ප්‍රමානයක් තවත් අඩු වුනා නම් දත්ත වඩා සාධාරන වෙන්න තිබ්බා.

4. තියෙන්නෙ වැස්සේ ප්‍රමානය විතරයි. වැස්සේ තීව්‍රතාවය ගැන අදහසක් ගන්න මේ දත්ත වලින් බෑ. පැය දහයක් තිස්සේ මිලිමීටර 10 ක් වහින වැස්සක් සහ පැය බාගෙකට මිලිමීටර 10 ක් වහින වැස්සක් අතර වෙනස මේ දත්ත වලින් හඳුනගන්න බෑ.

මේ හේතු නිසා මේ විශ්ලේෂනය කොහෙත්ම සම්පූර්න එකක් වෙන්නෙ නෑ. ඒ නිසා මේකෙන් ගන්න පුළුවන් ඉතාම දළ අදහසක් පමණයි.

පෙරහැර පැවැත්වෙන කාල සීමාවන්:

මුලින්ම අපි "පෙරහැර කාලය​" කියන කාල සීමාව හඳුනාගෙන ඉන්න ඕනෙ.

පෙරහැර කාලය පටන් ගන්නෙ කප් සිටුවීමෙන්. ඊට පස්සෙ දවස් හතරක් "ඇතුල් පෙරහැර​" පැවැත්වෙනවා. ඒ පෙරහැර තියන්නෙ දළදා මාළිගාව ඇතුලේ.

ඊට පස්සෙ දවස් පහක් කුඹල් පෙරහැර පැවැත්වෙනවා. කුඹල් පෙරහැරෙන් තමයි පෙරහැර මහනුවර නගරයේ වීදි සංචාරය කිරීම පටන් ගන්නෙ.

ඊළඟ දවස් පහේදී පෙරහැරේ උත්කර්‍ෂවත්ම අංගය වෙන රන්දෝලි පෙරහැර පැවැත්වෙනවා. ඒ කාල සීමාව අවසන් වෙන්නෙ නිකිණි පුර පසළොස්වක පෝය දවසෙන්.

පෝයට පස්සෙ දවසෙ උදේ දිය කපලා දවල් පෙරහැර පැවැත්වීමෙන් පෙරහැර උත්සවය අවසාන වෙනවා.

එතකොට පෙරහැර පැවැත්වෙන කාල සීමාව මේ වගේ:
කප් සිටුවීම - දවස් 1
ඇතුල් පෙරහැර - දවස් 4
කුඹල් පෙරහැර - දවස් 5
රන් දෝලි පෙරහැර - දවස් 5
දිය කැපීම සහ දවල් පෙරහැර - දවස් 1
එකතුව - දවස් 16

දත්ත විශ්ලේෂනයට භාවිතා කළ ක්‍රමවේදය :

විශ්ලේෂනය කරේ කොටස් දෙකකට​.

පළවෙනි කොටසෙන් කරේ ඒ ඒ අවුරුදු වල පෙරහැරට කලින්, පෙරහැර සහ පෙරහැරට පසුව කියන කාලසීමාවන් වල "වැස්සද​, නැද්ද​" කියන එක හඳුනා ගැනීම​.

මෙහිදී වැස්සා හෝ වැස්සෙ නෑ කියන එක හඳුන ගන්න සංඛ්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයක් භාවිතා කරේ නෑ. ඒ වෙනුවට මිනිස් තක්සේරුවකින් තමයි ඒ වැඩේ කරේ. ඒකට හේතුව වුනේ වැස්ස වගේ දෙයක් හුදෙක් සංඛ්‍යා වලින්ම නිවැරදිව තක්සේරු කිරීම අපහසු වීම​. මිනිස් තක්සේරුවක් ඊට වඩා නිවැරදියි.

උදාහරණයකට නියං අවුරුද්දක "වැහි දවසක්" සහ වහින අවුරුද්දක "වැහි දවසක්" අපි හඳුන ගන්නෙ එකම විදිහට නෙවෙයි. නියං අවුරුද්දක වැහි දවසක් කියල හඳුන ගන්න දවසක් වහින අවුරුද්දක පායන දවසක් වෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි මෙහිදී වෙන අවාසිය තමයි ප්‍රතිඵල පුද්ගලානුබද්ධ වීම​. වෙනත් කෙනෙක් කරන තක්සේරුවකින් මීට වඩා වෙනස් ප්‍රතිඵල ලැබෙන්න පුළුවන්.

"වැස්සද නැද්ද​" කියන එක මත අපිට විය හැකි සියළුම සංයෝජන 8 ක් හඳුනගන්න පුළුවන්. පෙරහැරට පෙර කාලය X විදිහටත්, පෙරහැර කාලය Y විදිහටත් පෙරහැරට පසු කාලය Z විදිහටත් ගත්තොත් ඒ සංයෝජන 8 එන්නෙ මේ විදිහට​:

A..... X - පායන Y - වැහි Z - පායන​
B..... X - පායන Y - වැහි Z - වැහි
C..... X - වැහි Y - වැහි Z - පායන
D..... X - වැහි Y - වැහි Z - වැහි
E..... X - පායන Y - පායන Z - පායන
F..... X - පායන Y - පායන Z - වැහි
G..... X - වැහි Y - පායන Z - පායන
H..... X - වැහි Y - පායන Z - වැහි

හැම අවුරුද්දම මේ සංයෝජන 8 න් එකක් යටතට දැම්මා.

දෙවෙනි කොටස සංඛ්‍යාත්මක විශ්ලේෂනයක්.

එහිදී පෙරහැරට කලින් දවස් 14 ක්, පෙරහැර දවස් 16ක් සහ පෙරහැරට පස්සෙ දවස් 14 ක් කියන කාලසීමාවන් වල සියළුම දෛනික වර්‍ෂාපතන දත්ත අරගෙන පහත දේවල් හොයාගත්තා.

1. කාලසීමාවේ සම්පූර්න වර්‍ෂාපතනය​
2. කාලසීමාවේ දෛනික සාමාන්‍යය වර්‍ෂාපතනය​
3. කාලසීමාව තුල වැසි ලැබුණු දවස් ගණන​
4. කාලසීමාව තුල වැසි ලැබුණු දවස් ගණන සම්පූර්න දවස් ගණනේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස​

මෙතනදි වැඩි බරක් දුන්නෙ වර්‍ෂාපතනයට වඩා වැසි ලැබුණු දවස් ගණනට​​. ඒකට හේතු වුනේ අධික වර්‍ෂාපතනය ලැබුණු එක දවසකින් වර්‍ෂාපතන දත්ත දූෂනය විය හැකි වීම සහ නියං අවුරුද්දක දත්ත සහ වැසි අවුරුද්දක දත්ත සැසඳීමේ නොහැකියාව​.

විශ්ලේෂනය :

පළමුවෙනි කොටස​

මුලින්ම කරේ හැම අවුරුද්දෙම ජූලි, අගෝස්තු සහ සැප්තැම්බර් මාස වල දෛනික වර්‍ෂාපතන දත්ත ප්‍රස්ථාරගත කිරීම​.

ඒ ප්‍රස්තාර  මෙතැනින්  බලන්න පුළුව​න්

ඊට පස්සෙ හැම අවුරුද්දම ඉහත කියපු සංයෝජන එකක් යටතට දැම්මම ඒ ප්‍රතිඵල ආවෙ මේ විදිහට​.

ඒ ඒ සංයෝජනය සඳහා ආපු ප්‍රතිඵල මේ වගේ

 මේකෙන් එන්න පුළුවන් නිගමනය මොකද්ද​?

1. අවුරුදු 31 න් 21 ක ම "පෙරහැර කාලෙට වැහැල තියෙනවා" (A, B, C, D). හැබැයි මෙතන පෙරහැර කාලෙ විදිහට අපි ගත්තෙ දවස් 16 ක් වගේ දිග කාලයක් නිසා ඒකෙන් කිසි දෙයක් ගන්න අමාරුයි.

2. පෙරහැරට වහින කතාවට වඩාත් එකඟ සංයෝජන වෙන්නෙ ආ, B සහ C.  මේ සංයෝජන තුනට පිළිවෙලින් ප්‍රතිඵල 8, 6, සහ 3 බැගින් ලැබිල තියෙනවා. ඒ කියන්නෙ පෙරහැරට වහින කතාවට සහමුලින්ම එකඟ වෙන අවුරුදු 8 ක් (25%) සහ දළ වශයෙන් එකඟ වෙන අවුරුදු 9 (25%) තියෙනවා.

3. ඒ එක්කම කතාවට එකඟ නොවෙන සංයෝජන (E, F, G, H) සහිත අවුරුදුඅපිට හමුවෙන්නෙ ඊට අඩුවෙන්.

ඒ නිසා පෙරහැරට වහින කතාව සනාථ වෙන පැත්තට සුළු ප්‍රවනතාවයක් දත්ත වලින් පෙන්නුම් කරනවා. හැබැයි මේ ප්‍රවනතාවය පැහැදිලි ප්‍රවනතාවයක් නෙවෙයි.

දෙවෙනි කොටස​

දෙවෙනි කොටසෙදි අපි එකතු කරපු දත්ත වලින් අපිට ලැබෙන ප්‍රස්තාර මේ වගේ.

දෛනික සාමාන්‍යය වර්‍ෂාපතනය​

වැසි දිනයක් තිබීමේ ප්‍රතිශතය​

 ප්‍රතිඵල සංඛ්‍යාත්මකව ගත්තම මේ වගේ

පැහැදිලි රටාවක් හඳුනා ගන්න අමාරුයි.

ඒ නිසා අපි කරනවා මේ වගේ වැඩක්.

1. පෙරහැරට පෙර සහ පසු කාල සීමාව දින 7 ක් දක්වා අඩු කරනවා. මේකෙන් අපි සලකන කාලසීමාවන් බොහෝ දුරට සමාන වෙනවා.

2. දිය කැපීමට පෙර දින දෙක වෙනම සලකනවා.

එතකොට ප්‍රතිඵල මේ වගේ.

දෛනික සාමාන්‍යය වර්‍ෂාපතනය​

වැසි දිනයක් තිබීමේ ප්‍රතිශතය​

ප්‍රතිඵල සංඛ්‍යාත්මකව ගත්තම මේ වගේ

මෙතැනදි රටා කීපයක් දළ වශයෙන් හඳුන ගන්න පුළුවන්.

1. කප් සිටුවන දිනයේ වහිනව අඩුයි. නමුත් ඊට පෙර දවස් දෙක සහ ඇතුල් පෙරහැර දවස් හතර තුල වහිනවා වැඩියි. කප් සිටුවන දවසේ වහිනවා කියන කතාවට මේකෙ යම් කිසි අනුකූලතාවයක් තියෙනවා.

2. කුඹල් පෙරහැර දවස් පහෙත් වැස්ස වැඩියි. කුඹල් පෙරහැරත් එක්ක වැස්ස පටන් ගන්නවා කියන කතාවත් එක්ක මේකෙ අනුකූලතාවයක් තියෙනවා.

3. රන්දෝලි පැරහැර දවස් වල වැස්ස අඩු වෙනවා. පෙරහැර වීදි සංචාරය කරද්දි වහිනවා කියන කතාව මේකෙන් සපෝට් කරන්නෙ නෑ. වීදි සංචාරය කරද්දි වහින්නෙ කුඹල් පෙරහැරට විතරයි.

4. අඩුවෙන්ම වහින්නෙ දිය කපන දවසට​

5. පෙරහැර ඉවර වුන වහාම වැස්සත් අඩු වෙනවා.

සමස්ත රටාව මේ වගේ හඳුනගන්න පුළුවන්.

1. පෙරහැරට කලින් වැස්ස අඩුයි
2. දිය කැපීම ලං වෙද්දි වැස්ස වැඩි වෙනවා
3. දිය කපන දවසෙ වැස්ස අඩුයි
4. ඇතුල් පෙරහැරට ආපහු වැස්ස වැඩියි
5. කුඹල් පෙරහැරටත් වැස්ස වැඩියි
6. රන් දෝලි පෙරහැරට වැස්ස ආපහු අඩු වෙනවා
7. දිය කැපීමට වැස්ස තවත් අඩු වෙනවා
8. පෙරහැර ඉවර වුන වහාම තියෙන්නෙ අඩු වැස්සක්

නමුත් මේ රටාවන් පැහැදිලිව පේන රටාවන් නෙවෙයි.

තවත් දත්ත ලැබුණොත් මීට වඩා සාර්ථක විදිහට රටාවන් හඳුනා ගැනීම කරන්න පුළුවන් වෙයි.

ස්තූතිය :
දත්ත ලබා දුන් නොතිර සසර සහ මලිත් ෆර්නැන්ඩෝ වෙත​.