Sunday, February 21, 2016

චයිනමන් පාට් ටූ - අන්ඩර් ආම්

චයිනමන් පාට් ටූ - අන්ඩර් ආම්





ෂෙහාන් කරුණාතිලක ගෙ අති සාර්ථක "චයිනමන්" නවකතාවෙන් පස්සෙ ඔන්න මිනිහ තව නවකතාවක් ලියනවලු.

ඒකත් ලංකාවෙ ක්‍රිකට් ගැන.

කතාව තියෙන්නෙ කොටස් දෙකකට.

පළවෙනි කොටස පටන් ගන්නෙ එක්දාස් නවසිය හැත්තැ ගණන් වල අග හරියෙන්. තරුණ කොලු ගැටව් තුන් දෙනෙක් කොළඹ එනව ලංකාවෙ නැෂනල් ටීම් එකට ක්‍රිකට් ගහන්න. තුන් දෙනාම එන්නෙ කෝච්චියෙන්.

පළවෙනි එකා ධනුෂ්ක බණ්ඩාර. මහනුවර විද්‍යාර්ථෙට ගහපු වේග පන්දු යවන්නෙක්. මහනුවර ධර්මරාජෙ ටී.බී. "කෙහෙල් යකා" කෙහෙල්ගමුවට පස්සෙ ලංකාවෙ බිහිවුන වේගවත්ම පන්දු යවන්න. කඟවේනෙක් වගේ බෝල් කරන්නෙ.

දෙවෙනි එකා සුනෙත් හේවාමිතිගේ. මාතර සර්වේෂස් එකේ. බෝලර්ස්ල තුට්ටුවකට මායිම් නොකර හැල්මේ බැටදෙන බැටෙක්. මිනිහගෙ කවර් ඩ්‍රයිව් එක ගහද්දි ඕෆ් සයිඩ් එකේ ෆීල්ඩර්ස් ල එකෙක්ටවත් හෙල්ලෙනවත් වෙලාවක් නෑ.

තුන්වෙනි එකා ගැන වැඩි විස්තරයක් දාල නෑ. ඌ බදුල්ලෙ කොල්ලෙක්. වතු වල මහත්තුරු ක්‍රිකට් ගහද්දි උන්ට නෙට් එකේ බෝල් කරපු පොඩි කොල්ලෙක්. එක වතු මහත්තයෙක් සීසීසී එකේ කොන්ටැක්ට් එකකින් තමයි ඌව කොළඹ එවල තියෙන්නෙ. අපි ඌ ගැන එච්චරයි දන්නෙ. ඌ ගිය ඉස්කෝලයක් ගැන සඳහනක් නෑ. කොටින්ම උගේ නම දාල තියෙන්නෙත් රාජා කියල විතරයි. ඒක රාජසිංහ ද රාජලිංගම් ද කියලවත් අපි දන්නෙ නෑ. හැබැයි දකුණතින් පා දඟ පන්දු යවන මේ කොල්ලට ලෙග් ස්පින්, ගුග්ලි, ෆ්ලිපර්, ටොප් ස්පින් ඕන එකක් ඔට්ටුයි කියල දන්නව.

මුන් තුන් දෙනා සිලෝන් ටීම් එකත් එක්ක ප්‍රැක්ටිස් පටන් ගන්නවා. ක්ලබ් මැචස් ගහනවා. ඉන්ටර්නැෂනල් මැච් ගහනවා.

රාජා ගේ බෝල් වලට ටීම් එකේ පත බැට්ස්මන් ල ඇඹරිල යනව. ලොකු ලොකු නම් තියෙන කොළඹ ඉස්කෝලවලට ගිය මහත්තුරු ප්‍රැක්ටිස් නෙට් වල නිකං විහිළුකාරයො වගේ වෙනව. උං ඒවයෙ ඇරියස් අල්ලන්නෙ ඩ්‍රෙසිං රූම් එකේදි. රාජා ඇවිදින විදිහ, කතා කරන විදිහ, ඌට ඉංග්‍රීසි වචනයක් වත් බැරි වීම, හැඳි ගෑරැප්පු පාවිච්චි කළ නොහැකි වීම වගේ ඌ ගැන හැම දෙයක් ම මේ මහත්තුරුන් ගෙ ඉලක්ක වෙනව. කොටින්ම රාජා ඩ්‍රෙසිං රූම් එකේ බයිට් එක වෙනව. රාජා ව බයිට් නොකරන එවුන් පවා ඌ එක්ක ප්‍රසිද්ධියේ යාළුකම් පවත්වන්න බයයි. රාජා බදුල්ලෙන් එනකොට ගෙනාව ආත්ම විශ්වාසය ටික ටික දිය වෙලා යනවා. මුලදි මුලදි මැච් වල ලකුණු 30-40 දීලා විකට් 5-6 ගත්තු රාජා පස්සෙ පස්සෙ ලකුණු 80-90 දීලා විකට් 2-3 ගන්න ලෙවල් එකට යනවා.

සුනෙත් හේවාමිතිගේ ගේ ප්‍රහාරාත්මක පිති හරඹයට බෝලර්ස්ල බය වෙනවා. හැම මැච් එකේම සුනෙත් ගෙ පළවෙනි ඕවර් හත අටේ හයේ-හතරෙ ඒව දහයක් දොලහක් වරදින්නෙ නෑ. සුනෙත් ඉන්ටර්නැෂනල් මැච් වලත් ලකුණු හැට හැත්තෑව ගහනවා. ලකුණු ගානට වඩා බෝල ගාන වැඩි වෙන්නෙ කලාතුරකින්. හැබැයි කෝච් මිනිහට කැමති නෑ. ඒ කවර් ඩ්‍රයිව් එක ගහද්දි බැට් එක කෙලින් නැති නිසා. ඒ නිසා කෝච් මිනිහව සිලෙක්ට් කරන්න හොරයි. කෝච් කියන්නෙ ඉන්ටර්නැෂනල් මැච් වල හොඳ ඉනිමක් සෙල්ලං කරන්න නං හොඳ ටෙක්නික් එකක් තියෙන්නෙ ඕනෙ කියල. සුනෙත් ට කවදාවත් සෙන්චරියක් ගහන්න බැරි ලු ටෙක්නික් අවුල් නිසා. සුනෙත් වෙනුවට කෝච් තෝරන්නෙ කොළඹ ඉස්කෝලවලට ගිය පර්ෆෙක්ට් ටෙක්නික් එකක් තියෙන හැමදාම දහයට පහළොවට අවුට් වෙන අවාරෙට පොල් වැටෙනව වගේ සෙන්චරියක් ගහන ප්ලේයර්ල ව. "ඉට්ස් නොට් හව් මෙනි රන්ස් යූ ස්කෝර් සනා. ඉට්ස් හව් යූ ස්කෝර් දෙම්". අන්තිමේදී සුනෙත් ට්‍රයි කරනවා ස්ට්‍රේට් බැට් එකක් තියාගෙන කවර් ඩ්‍රයිව් එක ගහන්න. මිනිහත් දහයට පහළොවට අවුට් වෙන්න පටන් ගන්නව.

ධනුෂ්ක බණ්ඩාර ගෙ බෝල් වලට බැට්ස්මන් ලගෙ හෙල්මට්, ඉළඇට කූඩු, ග්ලවුස් එහෙම හොඳට පුරුදුයි. සිලෝන් ටීම් එකේ ඕපනිං බැට්ස්මන් පවා බණ්ඩ ගෙ බෝලට බැට් එක දාගන්නෙ ඕවෙරේට දෙතුන් පාරයි. හැබැයි ධනුෂ්ක හැමදාම සිලෙක්ට් වෙන්නෙ ඉන්දියා - පකිස්තාන් ටුවර් වලට. ඉංග්ලන්ඩ් ඕස්ට්‍රේලියා නිව් සීලන්ඩ් ටුවර් වලට සිලෙක්ට් වෙන්නෙ රෝයල්, සෙන් තෝමස්, සෙන් පීටර්ස් ට්‍රිනිටි ගහපු කොල්ලො. ලාහෝර් වල, බැංගලෝර් වල දුඹුරු පාට දූවිලි ගොඩවල් උඩ බණ්ඩ දුම දාගෙන බෝල් කරනයවා. විකට් 4-5 ගන්නව. ඉළ ඇට දෙක තුනක් කුඩු කරනවා. හැබැයි ඕස්ට්‍රේලියා ටුවර් එක එද්දි බණ්ඩ හැමදාම ඉන්ජර්ඩ්. බණ්ඩ දන්නව මිනිහට හැමදාම පැයට හැතැම්ම අනූවක වේගෙන් බෝල් කරන්න බෑ කියල. එක්දාස් නවසිය අසූ දෙකේ සවුත් ඇෆ්‍රිකන් රෙබෙල් ටුවර් එකට බණ්ඩත් සයින් කරනවා. සල්ලි වලටම නෙවෙයි. කොළ පාට විකට් එකක බෝල් කරන්න ආසාවට. ඒ ටුවර් එකේ දි බණ්ඩ මයික් ප්‍රොක්ටර් ගෙ හෙල්මට් එක ගැලවෙන්න බවුන්සර් එකක් දානව. තව එකක් වදින්නෙ පීටර් කර්ස්ටන් ගෙ ඉළ ඇට කූඩුවෙ.

බිඳුන ආත්ම විශ්වාසයත් එක්ක රාජා ආපහු කෝච්චියෙම බදුල්ලෙ යනව. අද රාජා පොඩි මැණිකෙ එකේ වඩේ විකුණනවා.

සුනෙත් හේවාමිතිගේ ට ගෙදර ආර්ථික ප්‍රශ්නත් එක්ක දිගටම අතින් වියදම් කරගෙන ක්ලබ් ක්‍රිකට් ගහන එක ප්‍රශ්නයක් වෙනව. ඉන්ටර්නැෂනල් මැච් වලට මිනිහ සිලෙක්ට් වෙන්නෙත් නෑ. සුනෙත් ගෙ මාම සුනෙන්ත් ට මාතර මහජන බැංකුවෙ ජොබ් එකක් සෙට් කරනවා. සුනෙත් ආපහු මාතර යනව. මිනිහ අද වයිෆුයි ළමයි දෙන්නයි එක්ක මාතර පදිංචිය.

බණ්ඩ සවුත් ඇෆ්‍රිකා වල ඉඳන් ඇවිල්ල කටුනායකින් කෙලින්ම යන්නෙ නුවර. ටුවර් එකේ සල්ලි වලින් පොඩි හාඩ්වෙයාර් බිස්නස් එකක් පටන් ගන්නව. අද මිනිහ සාර්ථක ව්‍යාපාරිකයෙක්. බණ්ඩට දැන් පොඩි මුදලාලි බඩක් එහෙම තියෙනවා. ආයෙත් පීටර් කර්ස්ටන් ගෙ ඉළ ඇට කුඩු වෙන්න බෝල් කරන්න බෑ.

කතාවෙ දෙවෙනි කෑල්ල පටන් ගන්නෙ හරියටම අවුරුදු දහයකට පස්සෙ. නැෂනල් ටීම් එකට ක්‍රිකට් ගහන්න මාතර සර්වේෂස් ගහපු කොල්ලෙක් කොළඹ එනව කෝච්චියෙන්. ඉස්සර සුනෙත් හේවාමිතිගේ ඉස්කෝලෙ ක්‍රිකට් ගහද්දි වැට අයිනට වෙලා ඇස් පිල්ලන් නොගහ බලන් හිටපු මේ කොල්ල යකෙක් වගේ කලුයි. කඟවේනෙක් වගේ ජව සම්පන්නයි. වමත් පිතිකරුවෙක්. ගහද්දි ගහනව බෝලෙ පතුරු ගැලවෙන්නෙ. හැබැයි කවර් ඩ්‍රයිව් එක ගහද්දි බැට් එක කෙලින් නෑ.

මේ කොල්ලටත් එහෙන් මෙහෙන් කැපිලි එනව. හැබැයි ටීම් එකේ ඉන්න බඩ මහත ආනන්ද කාරයෙක් මිනිහට උදව් කරනව. මිනිහ වැඩිපුර ලකුණු නොගැහැව්වත් දිගටම මැච් වලට ගන්නව. ටෙක්නික් එක වෙන්ස් කරන්න දෙන්නෙ නෑ. "උඹට පුළුවන් විදිහට ගහපන් මල්ලි". අවුරුදු පහකට පස්සෙ ඕස්ට්‍රේලියාවෙ ඇඩිලේඩ් වල ටෙස්ට් මැච් එකක්........

මම පොඩි විහිළුවක් කරේ.

ෂෙහාන් කරුණාතිලක මෙහෙම පොතක් ලියන්නෙ නෑ.

ගල්කිස්සෙ ප්‍රයිවට් ඉස්කෝලෙක ඉගෙන ගත්ත, නිව් සීලන්ඩ් වල යුනිවර්සිටියක ඩිග්‍රිය කරපු ෂෙහාන් කරුණාතිලක කවදාවත් මෙහෙම පොතක් ලියන්නෙ නෑ.

මේ පොත ලියන්න ඕනෙ අපි.

Monday, February 15, 2016

සිංහල භාෂාව දුප්පත් ද​?

සිංහල භාෂාව දුප්පත් ද​?



ලංකාව අද පත්ව ඇති ඌන සංවර්ධිත තත්වයට හේතුව ලෙස සමහර දෙනෙක් දක්වන හේතුවක් වන්නේ සිංහල භාෂාවයි. සිංහල භාෂාවේ අඩුපාඩු ලෙස ඔවුන් දක්වන හේතු කීපයක් මෙසේය​.

1. අකුරු ගණන වැඩි වීම​
2. ඉස්පිලි, ඇලපිලි ආදිය වැඩි වීම​
3. පර්‍යාය පද වැඩි වීම​
4. කතා කරන භාෂාව සහ ලියන භාෂාව දෙකක් වීම​
5. ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාරයන් ගණන වැඩි වීම​

බොහෝ විට මේ සංසන්දනය කෙරෙන්නේ ඉංග්‍රීසි භාෂාවත් සමඟය​. නමුත් ඔලුගෙඩි තුල ඇති හීනමානය පසෙකින් තබා තරමක් හොඳින් විමසා බැලුවොත් පෙනී යන්නේ සිංහල භාෂාව, විශේෂයෙන්ම ඉංග්‍රීසියට සාපේක්‍ෂව ඉතාමත් දියුණු සහ විද්‍යාත්මක භාෂාවක් බවයි.

අක්‍ෂර මාලාව 

ලිඛිත භාෂාවේ තැනුම් ඒකකය වන්නේ හෝඩිය හෙවත් අක්‍ෂර මාලාවයි. අද ලෝකයේ ඇති හෝඩි ප්‍රධාන කොටස් පහකට බෙදා දක්වනු ලැබේ

1. Alphabetic - ස්වර සහ ව්‍යංජන සඳහා වෙන වෙනම සංකේත ඇත​. ශබ්ධයක් නිරූපනය කරන්නේ ස්වර සහ ව්‍යංජන කීපයක එකතුවෙනි. උදාහරන : ඉංග්‍රීසි, ග්‍රීක්, ලතින්

2. Abjad - ව්‍යංජන සඳහා පමනක් සංකේත ඇත​. ස්වර සඳහා සංකේත නැත​. ශබ්ධයක් නිරූපනය කරන්නේ එහි ව්‍යංජනාක්‍ෂර වලින් පමනි. අවස්ථාව අනුව ස්වර කවරේදැයි කියවන්නා උපකල්පනය කළ යුතුය​. උදාහරන : අරාබි, හිබෲ

3. Abugida - ස්වර සහ ව්‍යංජන සඳහා වෙන වෙනම සංකේත ඇත​. ශබ්ධයක් නිරූපනය කරන්නේ ව්‍යංජනාක්‍ෂරය සඳහා අමතරව එක් කරන "පිළි" මගිනි. උදාහරණ : සිංහල​, දෙමළ​, ඉතියෝපියානු, තායි

4. Logographic - ශබ්ධ සඳහා සංකේත නැත​. එක් එක් භාෂාමය අදහසක් සඳහා වෙන වෙනම සංකේත ඇත​. උදාහරන : චීන, කන්ජි (ජපන්)

5. Syllabic - එක් එක් ශබ්ධය සඳහා වෙන වෙනම සංකේත ඇත​. උදාහරණ : කනා (ජපන්)

මේ වර්ගීකරනය අනුව ඉංග්‍රීසි Alphabetic හෝඩියක් වන අතර සිංහල Abugida හෝඩියකි.

වඩා විද්‍යාත්මක ලිවීමේ ක්‍රමය වන්නේ Abugida බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත​.

Alphabetic ක්‍රමයේදී, උදාහරණයකට ඉංග්‍රීසි භාෂාවේදී, ශබ්ධයක් නිරූපනය කිරීම සඳහා අක්‍ෂර කීපයක එකතුවක් යොදාගත යුතු වේ. උදාහරණයකට "බි" ශබ්ධය නිරූපනය සඳහා "bi" යන අක්‍ෂර දෙකේ එකතුවක් යොදා ගනී. සිංහල භාෂාවේදී එය කරන්නේ මූලික ව්‍යංජනාක්‍ෂරය වන "බ​" සඳහා පිල්ලමක් යෙදීමෙනි.

ඉංග්‍රීසියේදී මෙය කර ඇත්තේ එහෙම්පිටින්ම අච්චාරුවක් ආකාරයෙනි. උදාහරන කීපයකින් මෙය මනාව පෙන්වාදිය හැක​.

"ඉ" ශබ්ධය "i" මගින් නිරූපනය කෙරෙන විට "ඊ" නිරූපනය කෙරෙන්නේ "ee" මගිනි. තර්කානුකූලව නම් එය "ii" විය යුතුය​.

"උ" ශබ්ධය "u" මගින් නිරූපනය කෙරේ. නමුත් "ඌ" නිරූපනය කෙරෙන්නේ "oo" මගිනි. තර්කානුකූලව නම් එය "uu" විය යුතුය​.

"ඔ" ශබ්ධය "o" මගින් නිරූපනය කෙරේ. නමුත් "ඕ" සඳහා සමහර විට "oa" යෙදෙන අතර (oak) සමහර විට "o" යෙදේ (dog).

"a" අකුර සමහරවිට "අ" සඳහා යෙදෙන අතර (normal) සමහරවිට "ආ" සඳහා යෙදේ (arm). සමහරවිට "ඇ" සඳහා යෙදේ (bat). සමහරවිට "ඒ" සඳහා යෙදේ (save).

සමහර අවස්ථා වලදී තාර්කික භාවයට එහෙම්පිටින්ම පයින් ගසා "අ" ශබ්ධය සඳහා "u" යොදා ගනී (but).

බොහෝ අක්‍ෂර වින්‍යාසයන් කුමන අවස්ථාවේ කුමන ආකාරයෙන් යෙදේදැයි කියවන්නා හෝ ලියන්නා දැනගත යුත්තේ මතකයෙන් පමනි. එහි කිසිම තාර්කික බවක් නැත​. "cat" කට් නොවී කැට් වන්නේත්, "cut" කුට් නොවී කට් වන්නේත් ඇයිදැයි දන්නේ ඉංග්‍රීසි භාෂාව හැදූ එකාගේ බාප්පා පමණි.

මේ විකාර සහගත භාවිතය නිසා බොහෝ ශබ්ධකෝෂ වල ඉංග්‍රීසි වචන උච්චාරනය කළ යුතු ආකාරය දැක්වීමට වෙනම සංකේත පද්ධතියක් භාවිතා කෙරේ (water - wɔːtə).

මෙවැනි උදාහරණ දහස් ගණනක් දැක්විය හැක​.

නමුත් සිංහල භාෂාවේ මතක තබා ගත යුත්තේ අකුරු පණස් හතර සහ පිල්ලම් යෙදෙන ආකාරය පමණි. පිල්ලම්‍ යෙදෙන ආකාරය අවස්ථා සුළු ගණනක (නු සහ කු වැනි) හැරුණු විට සම්පූර්නයෙන්ම ඒකමිතිකය​. තාර්කිකය​. මේ අකුරු සහ පිල්ලම් යෙදෙන ආකාරය දැනගත් අයෙකුට තමා කිසි දිනෙක නොඇසූ ශබ්ධයක් පවා 90% අවස්ථා වල නිවැරදිව ලිවීමේ හැකියාව ඇත.

ඉංග්‍රීසියේ ඇති "spelling bee" තරග සිංහලෙන් තැබිය නොහැක්කේ ඇයි දැයි මදකට සිතා බලන්න​.

මේ හැරුණු විට මිනිස් දිවකට වර නැගියහැකි සියළුම ශබ්ධ පාහේ සිංහලෙන් ලිවිය හැක​. එසේ නොහැකි ශබ්ධ අතලොස්සෙන් එකක් වූ "F" සඳහා දැන් "ෆ" අකුර හඳුන්වාදී ඇත​. "Z" සඳහා පමණක් තවම අකුරක් නැත​. එය හඳුන්වාදීමත් මහ ලොකු කාරියක් නොවේ. ඊට අමතරව සමහර අප්‍රිකානු භාෂා වල ඇති "ක්ලික්" ශබ්ධ සඳහා සිංහල අකුරු නැත​.

නමුත් ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ නොයෙදෙන ශබ්ධ එමටය​. ඒ ශබ්ධ ඉංග්‍රීසි දිවට නුහුරුය​. උදාහරණයකට "මඤ්ඤොක්කා" "පිට්ඨමාංසිකයා" වැනි වචන ඉංග්‍රීසි කතා කරන්නෙකුට නිවැරදිය උච්චාරනය කිරීම සිහිනයකි. එපමනක් නොව ඒ වචන හැරි හැටි ලිවීමට පවා ඉංග්‍රීසියේ පහසුකම් නැත​. "ඨ​" ශබ්ධය ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන්නේ කෙසේද​?

ප්‍රාදේශීය ප්‍රබේධ ගතහොත් ඉංග්‍රීසිය යනු එහෙම්පිටින්ම කැඳ හැළියකි. නමුත් මෙය එතරම් සාධාරන කතාවක් නොවන්නේ ඉංග්‍රීසිය ලොව පුරා පැතිරී ඇති හෙයිනි. කෙසේ නමුදු ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාරයන් අනුව ඉංග්‍රීසිය ලියන ආකාරය (colour - color) උසුරුවන ආකාරය (බැට්‍රි - බැටරි) පමණක් නොව යෙදුම් පවා හාත්පසින්ම වෙනස් ය​. ඇමරිකාවේ ගෙටෝ වාසී කලු ජාතිකයෙකු කතා කරන (එබොනික්ස් යන අවමන් සහගත පදයෙන් හඳුන්වන​) ඉංග්‍රීසි භාෂාව අපිට තේරුම් ගත නොහැකි තරම් වෙනස් ය​.

"නිවැරදි" ඉංග්‍රීසිය කුමක්දැයි සිතා ගත නොහැකි තරමට මේ වෙනස් කම් ප්‍රචලිත වී ඇත​. තාර්කිකව ගතහොත් "නිවැරදි" ඉංග්‍රීසිය විය යුත්තේ එංගලන්තයේ කතා කරන ඉංග්‍රීසිය වුවත්, පරිගණක වල "colour" ලෙස ටයිප් කල වචනයක් නිවැරදි වචනයක් ලෙස හඳුනා නොගනී. ඒ ඇමරිකන් කාරයාගේ මුදලේ බලයට පින් සිදු වන්නටය​.

පර්‍යාය පද


පර්‍යාය පද (සමාන වචන​) වැඩි වීම නිසා සිංහල භාෂාව අනවශ්‍යය ලෙස සංකීර්න වී ඇති බව තවත් චෝදනාවකි.

ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ පර්‍යාය පද නැතැයි යමෙකුට සිතිය හැකි වුවත් ඒ ඉංග්‍රීසියට කරන නිගරුවකි. පර්‍යාය පද නොමැති වීමට තරම් ඉංග්‍රීසිය දුප්පත් බසක් නොවේ. උදාහරණයකට "water" යන්නට පර්‍යාය පද ලෙස "aqua" සහ "hydro" දැක්විය හැක​.

ඇත්තටම පර්‍යාය පද අවශ්‍යය වන්නේ ඇයි?

"වතුර" යන සංකල්පය අපිට සැමවිටම එකම ආකාරයේ හැඟීම් ජනිත නොකරයි. ජල ගැල්මකදී වතුර ගැන ඇතිවන හැඟීම පිපාසයෙන් පෙළෙන කෙනෙකුට දෙන වතුර වීදුරුවකින් ඇති නොවේ. ඒ සම්පූර්නයෙන්ම වෙනස් හැඟීම් දෙකකි. මේ වෙනස් හැඟීම් ඇඟවීමට පර්‍යාය පද යොදා ගනු ලැබේ. ඒ මගින් කියවන්නාට වඩා පැහැදිලි ලෙස පණිවුඩය සන්නිවේදනය කළ හැක​.

"පිරිත්වතුර" කියා දෙයක් කොහෙවත් නැත​. ඒ වගේම "පැන් ගැල්මක්" කොතැනවත් ඇති නොවේ. "පැන්" වචනයෙන් අඟවන්නේ ප්‍රියජනක හැඟීමකි. "වතුර​" සහ "ජල​" යෙදුම් ඊට වඩා අපක්‍ෂපාතීය​. අරක්කු පානයෙහි ප්‍රිය අයෙක් "මත්පැන්" ලෙස හඳුන්වන දේ අමධ්‍යප පුද්ගලයෙක් "මත්වතුර" ලෙස හැඳින්වූ විට ඔහු අරක්කුවලට දක්වන විරෝධය ඉන් මැනවින් සන්නිවේදනය වේ.

ඉංග්‍රීසිය මේ තරම් දියුණු නැත​. නමුත් ඉංග්‍රීසියේ පර්‍යාය පද නැති බවක් ඉන් අදහස් නොකෙරේ. "water power plant" ලොව කොහෙවත් නැත​. ඇත්තේ "hydro power plant" ය​.

පර්‍යාය පද අඩු වීමෙන් බස වඩා සරළ වී තාක්‍ෂනික භාවිතයට වඩා සුදුසු බව කියැවේ. මෙය සම්පූර්නයෙන්ම වැරදි මතයකි.

සිංහලයේද තාක්‍ෂනික යෙදුම් සඳහා භාවිතා කෙරෙන්නේ චවන අතලොස්සකි. කොත්මලේ ඇත්තේ "ජල විදුලි බලාගාරයකි". "පැන් විදුලි බලාගාරයක්" නොවේ. "දිය විදුලි බලාගාරත්" කොහෙවත් නැත​. තාක්‍ෂනික භාවිතයට පමණක් සිංහලය යොදා ගන්නා කෙනාට ඒ සඳහා යෙදෙන වචන අතලොස්ස දැන ගැනීම පමණක් සෑහේ. සිංහලයේ වතුරට පර්‍යාය පද විසි ගණනකි. නමුත් ජල විදුලි බලාගාර ගැන කියවන්නට "ජලය​" පමණක් දැන් ගැනීම ප්‍රමානවත් ය​.

කියන බස සහ ලියන බස​


සිංහලයේ කතා කරන බස සහ ලියන බස දෙකකි. ඉංග්‍රීසියේද එසේය​. ඒ එසේ නොවේ කියන්නා හරි හැටි ඉංග්‍රීසි නොදන්නා පුද්ගලයෙකි.

ඉංග්‍රීසියෙන් තාක්‍ෂනික පොතක් ලියන්නේ යාළුවන් සමඟ හවසට බාර් එකේ අඩියක් ගසන ගමන් කතා කරන ඉංග්‍රීසියෙන් නොවේ. "above mentioned items were tested more than two years ago" ලෙස ලිවිය යුතු තැන "dude, you know the stuff I was talking about before, we tested them like two years ago" ලෙස ලිව්වොත් එය විහිළුවක් වේ.

එකම වෙනස වන්නේ කතා කරන ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ වියරණ පිළිබඳ කතා කරන සිංහල භාෂාවට වඩා සැලකිල්ලක් දැක්විය යුතු වීමයි. එය ඉංග්‍රීසි ලිවීමට ලෙහෙසියක් නොව කතා කිරීමට අපහසුවක් පමණි.


සිංහල සමඟ දියුණු විය නොහැකි ද​?



සිංහල බසේ අඩු පාඩු නිසා දියුණු විය නොහැකියි කියන වැරදි මතය බිඳීමට උදාහරණ දෙකක් දිය හැක​. ඒ චීනය සහ ජපානයයි.

චීන හෝඩිය "logographic" හෝඩියකි. එනම් සෑම අදහසක් සඳහා වෙන වෙනම අකුර බැගින් ඇත​. සාම්ප්‍රදායික චීන හෝඩියේ අකුරු දහස් ගණනක් ඇත​. ඊට අමතරව ඉතිහාසයේ වරින් වර විවිධ උගතුන් මේ හෝඩිය වඩා සරළ කිරීමට ගත් උත්සහයන් නිසා "සරළ කරන ලද​" චීන හෝඩි ගණනාවක් ද ඇත​.

ජපන් හෝඩි තුනක් ඇත​. ප්‍රධාන හෝඩිය වන කන්ජි හෝඩිය චීන බස මත පදනම් වූ "logographic" හෝඩියකි. එහි නිතර භාවිතා වන අකුරු 2000 පමණ ඇති අතර සාමාන්‍යය උගතෙක් අකුරු 5000 පමණ භාවිතා කරයි. මුළු කන්ජි අකුරු ගණන 50,000 පමණ වේ.

කන්ජි අකුරු වලින් ප්‍රකාශ කළ නොහැකි අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා "හිරගනා" නම් අකුරු 46 ක වෙනත් හෝඩියක් යොදා ගැනේ. මෙය "syllabic" ආකාරයේ හෝඩියකි.

විදේශීය භාෂා වලින් ණයට ගත් වචන ලිවීම සඳහා අකුරු 46 ක "කතකනා" නම් තවත් හෝඩියකි. එයත් "syllabic" ආකාරයේ හෝඩියකි.

ජපන් බසින් ලිවීමේදී මේ හෝඩි තුනේම අකුරු මිශ්‍රව භාවිතා වේ. ඊට අමතරව ජපන් බසේ තිත්, කොමා වැනි විරාම ලක්‍ෂන​, වචන කැඩීම අදිය නැත​. මේ නිසා ජපන් ලියැවිල්ලක් පෙනෙන්නේ එක ගොඩට ලියූ අකුරු සමූහයක් ලෙසිනි.

ජපන් බස සාමාන්‍යයෙන් සැලකෙන්නේ ලෝකයේ අමාරුම බස ලෙසයි.

අද ලෝකයේ තාක්‍ෂනික නිපැයුම් වලින් අඩක පමණ මුල් බිම චීනයයි. ජපානය අද ලෝකයේ තාක්‍ෂනික සහ ආර්ථික දැවැන්තයෙකි. ඉතින් මේ සා අතාර්කික අපහසු භාෂා සමඟ මෙවැනි තාක්‍ෂනික ජයග්‍රහන ලැබීමට ජපනුන්ට සහ චීනුන්ට හැකි නම්, සිංහල වැනි තාර්කික​, පහසු, විද්‍යාත්මක බසක් සමඟ තාක්‍ෂනයට මුහුණ දිය නොහැකියි කියන්නේ අදක්‍ෂ​, නිර්මානශීලි නොවන පුස්සන් පමණි.


තාක්‍ෂනික සිංහල​


සිංහලෙන් තාක්‍ෂනික අදහස් පළ කළ නොහැකියි යන මතයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ "transformer"එකට "තරාපැවිය​"ත් "universal joint" එකට "සර්වලෝක පූට්ටුව"ත් ලෙසින් තාක්‍ෂනික යෙදුම් සැදූ පඬියන් ය​.

වෙනත් භාෂා වලින් වචන ණයට ගැනීම කිසිසේත්ම ලැජ්ජාවට කාරණයක් නොවේ. සිංහලෙන් මටසිළුටු සහ කියන විට අරුත වැටහෙන සරළ වචනයක් (transformer - පරිණාමකය​, bicycle- පාපැදිය​) සෑදිය නොහැකි නම් කල යුත්තේ විදෙස් වචනය සිංහල ආරට ඔපමට්ටම් කර පාව්ච්චි කිරීමය​. එසේ නොමැතිව කියවන විට දිව උළුක් වන කුණුහරුපයක් නිර්මානය කිරීම නොවේ.

beer වෙනුවට "බීර​" යන්න එලෙස ඔපමට්ටම් කර තැනූ කදිම චවනයකි. මෙය අපි අනාදිමත් කලක සිට කර ඇත​. කමිස, කලිසම්, කොකිස්, සපත්තු, අල්මාරි, කුස්සි පමණක් නොව කක්කුස්සි ද පර භාෂා වලින් අපි ණයට ගත් වචනයි. නමුත් දැන් ඒවා සිංහල වචනයි.

මේ සඳහා අවශ්‍යය ලස්සන මට​සිළුටු වචන නිර්මානය කළ හැකි සිංහල උගතුන් සහ​, ඒ වචන උගෙන ඉංග්‍රීසි තාක්‍ෂනික පොත් සිංහලට පරිවර්තනය කල හැකි තාක්‍ෂනික උගතුන් පමනි.

ජපනා ඉංග්‍රීසි වචනයක් වත් නොදැන ලොව දෙවන විශාලම ආර්ථිකය ගොඩ නැංවුයේ නම්, මේසා අනගි බසක් සමඟ අපිට ඉන් බාගයක් වත් දියුණු විය නොහැකි නම් මඩු වලිගයකින් තලා ගත යුත්තේ අපටම මිස බසට නොවේ.

Monday, February 8, 2016

රුවන්ඩාව - 2


රුවන්ඩාව - 2





ජර්මන් යටත් විජිත පාලනය​


1899 වනවිට ජර්මන් වරු රුවන්ඩාව සහ යාබද සහෝදර රාජ්‍යය වන බුරුන්ඩි සම්පූර්නයෙන්ම ග්‍රහනයට ගෙන සිටියහ​.

නමුත් රුවන්ඩාවේ සමාජ​-ආර්ථික​-දේශපාලන ව්‍යූහයේ විශාල වෙනසක් සිදු නොවිනි. ජර්මන් වරු පැරණි ක්‍රමය දිගටම පවත්වාගෙන යාමට ම්වාමි වරයාට ඉඩදුන් අතර බදු අය කිරීම පමණක් කළහ​. ඊට අමතරව කතෝලික මිෂනාරි වරු රුවන්ඩා ජාතියනව ක්‍රිස්තියානියට හැරවීමට පටන් ගත්හ​.

ජර්මන් ජාතිකයන් සැලකිය යුතු වෙනස්කම් දෙකක් පමණක් සිදු කළහ​. ඒ මෙතෙක් කල් පැවතුනු ලෙස කෘෂි නිෂ්පාදන වලින් බදු අය කිරීම වෙනුවට මුදලින් බදු අයකිරීම සහ වෙළඳ බෝගයක් ලෙස කෝපි වගාව හඳුන්වාදීමයි. මෙමගින් කෘෂිකර්මය සහ ගවපාලනය මත පදනම් වූ රුවන්ඩාවේ සමාජ​-ආර්ථික​-දේශපාලන පද්ධතිය ක්‍රමයෙන් උඩු යටිකුරු වීම ඇරඹිනි.

මේ අතර ජර්මන් වරු යුරෝපයේ ජාතීන් පිළිබඳ අදහස් රුවන්ඩාවට යෙදීමට පටන් ගත්හ​​. යුරෝපයේ ජාතීන් අතර බෙදීම් මුළුමනින්ම පාහේ වාර්ගික බෙදීම් විය​. උදාහරණයකට යමෙක් ජර්මන් ජාතිකයෙක් වූයේ උපතින් වූ අතර ඔහුට කවදාවත් ප්‍රංශ ජාතිකයෙක් වීමට නොහැකි විය​. මේ නිසා රුවන්ඩාවේ පැවති ජාතීන් අතර සංකීර්න බෙදීම් ජර්මන් වරුන්ට අවබෝධ කරගත නොහැකි විය​.

තමාට අවබෝධ කරගත නොහැකි ඕනෑම දෙයක් පිළිබඳ දක්වන යුරෝපීය ආකල්පය මෙතැනදීද යොදා ගැණුනු අතර​, ජර්මන් වරු හුටු-ටුට්සි-ට්වා බෙදීම ද වාර්ගික එකක් බවට පත් කළ අතර ඒ වෙනුවෙන් ව්‍යාජ ඉතිහාසයක් හා ව්‍යාජ විද්‍යාත්මක ප්‍රවාද නිර්මානය කෙරිනි.

මේ සඳහා පාදක කරගන්නා ලද්දේ 1868 දී බ්‍රිතාන්‍යය ජාතික ජෝන් හැනිං ඉදිරිපත් කළ "හැම්ටික් ප්‍රවාදයයි".
ජෝන් හැනිං

හුටු-ටුට්සි-ට්වා බෙදීම පිළිබද යුරෝපීය ප්‍රවාද​


හුටු-ටුට්සි-ට්වා බෙදීම වාර්ගික මෙන්ම සමාජ​-ආර්ථික ලක්‍ෂන ද සහිත එකක් බව ඉහත සඳහන් කෙරිනි. ප්‍රධාන වශයෙන් ටුට්සි වරු එඬේරුන් ද​, හුටු වරු ගොවියන් ද ට්වා වරු දඩයක්කරුවන් ද වූහ​.

මේ කණ්ඩායම් අතර අහාර පුරුදු වල වෙනස් කම් නිසා ශාරීරික වෙනස් කම් පැවතිනි. දඩයක්කරුවන් වූ ට්වා වරු තම ආහාරයේ පෝෂන ඌනතා නිසා ඉතා මිටි වූහ​. ජර්මානුන් ට්වා වරු පරිණාමයේ පහල අඩියක උන් අර්ධ මනුෂ්‍යයන් ලෙස සැලකූ අතර ඔවුන් හැඳින්වීමට ට්වා යන යෙදුම වෙනුවට අපහාසාත්මක "පිග්මි" යන යෙදුම පාවිච්චි කරන ලදී. පිග්මින්ට කිසිම සමාජ ආර්ථික වරපරසාදයක් නොලැබිනි.

ගොවියන් වූ හුටු වරු තම ප්‍රධාන කෘෂි බෝග මත පදනම් වූ ආහාරය නිසා තරමක් මිටි සහ මහත සිරුරු ඇත්තෝ වූහ​. ඒ අතර ටුට්සි වරු ගව මස් සහ කිරි බහුල ආහාරයක් ගත් නිසා ඔවුහු උස, කෙට්ටු සහ ශක්තිමත් සිරුරු ඇත්තෝ වූහ​.
හුටු ටුට්සි සහ ට්වා වරු අතර වෙනස් කම් දැක්වෙන චිත්‍රයක්

ජර්මන් වරු මෙය වර්ගීකරණය කළේ හුටු වරු ස්වදේශික බන්ටු වරු වන අතර​, ටුට්සි වරු ඉතියෝපියාවෙන් සහ සෝමාලියාවෙන් සංක්‍රමනය වූ හැම්ටික් වර්ගයට අයත් ගෝත්‍රයක් ලෙසිනි. හැම්ටික් ගෝත්‍රිකයන් වූ ටුට්සි වරු යුරෝපීයයන්ට සමීප බවත්, ඔවුන් ගේ දිගටි මුහුණු, දික් වූ නාසා සහ උස් සිරුරු වලින් යුත් හැඩහුරුකම වඩා යුරෝපීය බව කියැවිනි.

මේ ව්‍යාජ විද්‍යාත්මක ප්‍රවාද වලින් තුන් ආකාරයකට රුවන්ඩානු සමාජය බෙදීමකට ලක් විය​. තමා හුටු වරුන්ට වඩා උසස් ය යන හැඟීම ටුට්සින්ට ඇති වූ අතර​, ටුට්සින් යනු පිටින් පැමිණි ආක්‍රමනිකයන් පිරිසක් යන හැඟීම හුටු වරුන්ට ඇති විය​. ඒ අතර මේ බෙදීම් වාර්ගික කරණය කළ නිසා එදිරිවාදිකම් වඩා ආක්‍රමනශීලී ස්වරූපයකට පත් කෙරිනි.

ආර්ථික සමාජයීය පෙරළි


මුදල් සහ කෝපි හඳුන්වාදීම නිසා ටුට්සි වරුන් ගේ ගව සම්පතට එතෙක් තිබූ තැන ක්‍රමයෙන් අහිමි වූ අතර ටුට්සි බලය පිරිහීමක්ට ලක් විය​. නමුත් පාලක ටුට්සි පන්තිය විරුද්ධ කර ගැනීම තම පාලනයට අහිතකර බව වටහා ගත් ජර්මානුවෝ ඒ වෙනුවට ටුට්සින් ගේ වාර්ගික උසස් බව පිළිබඳ මිත්‍යාව වැපිරීමෙන් සහ යුරෝපයේ තිබූ ආකාරයේ ප්‍රවේනි දාස ක්‍රමයක් ඇති කර හුටු වරු ටුට්සීන් ගේ ප්‍රවේනි දාසයන් බවට පත් කිරීමෙන් ටුට්සින් තමා වෙත නමා ගත්හ​. ඒ අතර හුටු වරුන්ට මෙතෙක් තිබූ දේශපාලන බලය සම්පූර්නයෙන්ම ටුට්සි වරු අතට පත් කරන ලදී.

මේ ක්‍රමය කෙරහි හුටු විරෝධය වර්ධනය වූ අතර 1911 දී උතුරු රුවන් ඩාවේ හුටු කැරැල්ලක් ඇති විය​. එය ජර්මන් සහයෙන් මැඩලීමට ම්වාමි වරයා සමත් විය​. නමුත් ජර්මන් වරු සමඟ එක්ව හුටු වරුන්ට පහර දීම නිසා ටුට්සි වරු යුරෝපීය යටත් විජිත වාදයේ ඉත්තන් යන හැඟීම හුටු වරු අතර තහවුරු විය​.

බෙල්ජියම් පාලනය​


පළවෙනි ලෝක යුද්ධයේ ජර්මන් පරාජයත් සමඟම ජර්මානු යටත් විජිත ජයග්‍රාහික රටවල් අතර බෙදා දෙන ලදී. රුවන්ඩාව සහ බුරුන්ඩි රාජ්‍යයන් දෙක අයත් වන ලද්දේ අසල් වැසි කොංගෝවේ විශාල යටත් විජිතයකට හිමිකම් කියූ බෙල්ජියමටයි. බෙල්ජිම් වරු මේ රාජ්‍යයන් දෙකම එක් පාලන ප්‍රදේශයක් ලෙස "රුවන්ඩා-උරුන්ඩි" නමින් පාලනය කළහ​.

රුවන්ඩා-උරුන්ඩි ධජය​

බෙල්ජියම් වරු ජර්මන් වරුන්ට වඩා ඉතා දැඩි වශයෙන් මේ රාජ්‍යයන් ගේ අභ්‍යන්තර කටයුතු වලට මැදිහත් වූහ​. මේ හේතුවෙන් බෙල්ජියම් පාලනය යටතේ රුවන්ඩාවේ සමාජය විශාල පරිවර්තනයකට ලක් විය​.

කෝපි වගාව වඩා ප්‍රචලිත කරන ලද අතර​, ඊට අමතරව මඤ්ඤොක්කා, ඉරිඟු සහ අර්තාපල් වගාවන් ද හඳුන්වා දෙන ලදී. සියළුම ගොවියන්ට තාම් ඉඩම් වලින් යම්කිසි ප්‍රතිශතයක කෝපි වගා කරන ලෙස බල කරන ලද අතර​, බෙල්ජිම් පාලකයන් ටුට්සි ප්‍රාදේශීය නායකයන් හරහා මේ නීති ඉතා දැඩි ලෙස පනවන ලදී. මේ නිසා වරින් වර රුවන්ඩාවේ සාගතයන් ඇති විය​. ජනගහණයෙන් විශාල පිරිසක් මිය යන ලදී.

සාගතයෙන්, ප්‍රාදේශීය කැරලි වලින්, සහ දරුණු බෙල්ජියම් පාලනයෙන් මිදීමට රුවන්ඩා ජාතිකයන් අසල්වැසි කොංගෝවට සහ උගන්ඩාවට පලා යන ලදී. මීට අමතරව රුවන්ඩා ජාතියන් පතල් කම්කරුවන් ලෙස කොංගෝවට ගෙන යාමටද බෙල්ජියම් වරු කටයුතු කළහ​. මේ රුවන්ඩා ඩයස්පෝරාව "බන්‍.යරුවන්ඩා" ලෙස හැඳින්වේ.

කොංගෝවේ පතලක වැඩ කරන රුවන්ඩා ජාතික කම්කරුවන්

බෙල්ජියම් පාලනය යටතේ හුටු-ටුට්සි බෙදීම්


බෙල්ජියම් වරු ජර්මන් පාලනය යටතේ ඇරඹුනු වාර්ගික බෙදීම වඩා තීව්‍ර කරමින් සෑම පුද්ගලයෙක්ටම "වාර්ගික හැඳුනුම්පතක්" ලබා දීමට කටයුතු කළහ​. මේ සඳහා සෑම පුද්ගලයෙක්ම හුටු හෝ ටුට්සි වශයෙන් පැහැදිලිව හඳුනාගැනීම අවශ්‍යය වූ නිසා මිනිසුන් ගේ හිස් කබලේ ධාරිතාව​, නාසයේ දිග, ඇස් වල හැඩය, උස ආදී ශාරීරික ලක්‍ෂන මැනීමේ දැවැන්ත වැඩපිළිවෙලක් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. මෙලෙසින් එක් රැස් කරන ලද දත්ත අනුව ටුට්සි වරයෙක් වීමේ "ශාරීරික සුදුසුකම්" අර්ථ දක්වන ලදී.

රුවන්ඩා ජාතිකයෙක් ගේ නාසයේ දිග සහ ඇසේ හැඩය මැනීම​

එක් රැස් කරන ලද දත්ත​
නමුත් මේ නිගමන ව්‍යාජ ප්‍රවාදයන් මත පදනම් වූ නිසා සත්‍ය වශයෙන් ක්‍රියාවට නැංවීමේදී නොයෙක් ගැටළු මතු විය​. බොහෝ ටුට්සි වරු ටුට්සි වරයෙක් වීමේ "සුදුසුකම්" සපුරා ලීමට අපොහොසත් වූහ​. එබැවින් ඉහත සුදුසුකම් වලට අමතරව හරකුන් දහයක් හෝ වැඩි ගණනක් හිමි වීමද "සුදුසුකමක්" වශයෙන් සලකන ලදී. 

1926 දී මෙම වාර්ගික හැඳුනුම්පත් නිකුත් කරන ලද අතර, එතැන් පටන් සියළුම රුවන්ඩා ජාතිකයන් වෙනස් කළ නොහැකි ලෙස හුටු හෝ ටුට්සි වරයෙක් ලෙස වර්ග කරන ලදී. සාම්ප්‍රදායික බෙදීම මුලිනුපුටා දමා හුටු-ටුට්සි බෙදීම පිරිසිදු වාර්ගික බෙදීමක් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය එලෙස සම්පූර්න විය​.

වාර්ගික හැඳුනුම්පතක්


රෝමානු කතෝලික පල්ලිය රුවන්ඩාවේ ව්‍යාජ ඉතිහාසය ස්ථාපනය කිරීමේ විශාල කාර්‍ය භාරයක් කළේය​. රටේ අධ්‍යාපනය මුළුමනින්ම පාහේ භාර වූ කතෝලික පල්ලියට වූ අතර​, ඔවුන් මෙම නිර්මානය කරන ලද ව්‍යාජ ඉතිහාසය තම මිෂනරි පාසැල් වල ඉගැන්වූය​. අධ්‍යාපනය මුළුමනින්ම පාහේ ටුට්සි වරුන්ට සීමා කරන ලදී.

සාගත​​


බලෙන් පටවන ලද කෝපි වගාව නිසා ඇතිවූ සාගතයන් ගෙන් හුටු ගොවිබිම් විනාශ වූ අතර එය ටුට්සි ඉඩම් හිමියන්ට ද තදින් බලපාන ලදී.  1928-29 කාලයේ ඇති වූ සාගතයකින් පසු ම්වාමි වරයා වූ යුහී මුසින්ගා ප්‍රමුඛව ටුට්සි වරු බෙල්ජියම් පාලනයට එරෙහිව කැරැල්ලක් ආරම්භ කළ අතර​, 1931 දී බෙල්ජියම් වරු එය පහසුවෙන් මැඩ පැවැත්වූහ​. කැරැල්ල අවසානයේ යුහී මුසින්ගා බලයෙන් පහ කරන ලද අතර ඔහුගේ වැඩිමල් පුත් චාල්ස් මුටාරා ම්වාමි වරයා ලෙස පත්කරන ලදී.

යුහී මුසින්ගා
චාල්ස් මුටාරා 1943 දී කතෝලික සමය වැළඳ ගත්තේය​. කතෝලිකයන්ට විශේෂ වරප්‍රසාද ලැබෙන තත්වයක් යටතේ රටේ විශාල පිරිසක් ම්වාමි වරයා අනුගමනය කළහ​.

චාල්ස් මුටාරා
1943-44 කාලයේ දී රුවන්ඩාවේ නිපදවන ආහාර කොංගෝවට යැවීමේ බෙල්ජියම් ප්‍රතිපත්තිය නිසා තවත් සාගතයක් ඇතිවිය​. එය අද හැඳින්වෙන්නේ "රුසගයුරා සාගතය" නමිනි. පණස් දහසකට අධික ප්‍රාමානයක් මිය ගිය අතර​, ලක්‍ෂයක් පමණ පිරිසක් අසල්වැසි උගන්ඩාවට පලා ගියහ​.

හුටු බලයේ වර්ධනය


දෙවන ලෝක යුද්ධයේ නිමාවත් සමඟම රුවන්ඩාව සහ බුරුන්ඩි එක්සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානයට අයත් පාලන ප්‍රදේශයක් බවට පත් කරන ලද අතර එහි පරිපාලකයා ලෙස බෙල්ජියම දිගටම කටයුතු කළේය​.

එක්සත් ජාතීන් ගේ පාලනය යටතේ චාල්ස් මුටාරා ඉඩම් ප්‍රතිසංකරණ ක්‍රියාත්මක කරන ලද අතර​, එමගින් හුටු වරුන්ට වඩා වැඩි බලයක් හිමි වන ලදී. මේ අතර රහස් ඡන්ද මගින් මහජන නියෝජිතයන් පත්කර ගැනීම පටන් ගන්නා ලදී. එමගින් හුටු බලය තව දුරටත් වර්ධනය විය​. හුටු වරු වැඩි වැඩියෙන් කතෝලික ආගම වැළඳ ගන්නා තත්වයක් යටතේ කතෝලික පල්ලියද හුටු වරුන්ට වැඩි දේශපාලන සහ ආර්ථික බලයක් ලබා දීමට පක්‍ෂව කටයුතු කිරීමට පටන් ගත්තේය​.

1954 දී එතෙක් ක්‍රියාත්මක වූ ප්‍රවේනි දාස ක්‍රමය අහෝසි කරන ලදී.